Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo’lishidan organizmning tabiiy o’limigacha bo’lgan davrining umumiy qonuniyatlarini o’rganadi

Egri-bugri urug’ naylarining tuzilisfai. Bular ingichka naylardan iborat bo’lib, devori tayanch vazifani bajaruvchi sustenotosit (serton) hujayralaridan va ular orasida joylashgan spermatositlardan iborat. Bu hujayralar plastinkasimon biriktiruvchi to’qima va bazal membrana bilan qoplangan. Sertoli hujayralari yirik, konus shaklida bo’lib, uchlari bilan urug’ nayining bo’shligliga yo’nalgan. Ularning keng asosi bazal membranaga yotadi. Sertoli hujayrasining tanasidan har tomonga sitoplazlnatik o’simtalar chiqadi. Bu olsimtalar, qolshni hujayralarning shunday olsimtalari bilan tutashadi. Bu hujayralarning sitoplazmasidayog’lar, lipidlar, oqsillar va boshqa trofik kiritmalar bo’lib, ular spermatositlarning oziqlanishini talminlaydi, metobolizm chiqindilarini yutadi va yo’qotadi.
Unig’donning yoshga qarab o’zgarishi. Yangi tug’ilgan bola urug’donining og’lligi 800 mg bo’lib, bo’laklarga bo’lingali bo’ladi. Urug’donlar bu davrda biriktiruvchi to’qima bilan qoplangan, egri-bugri kanallardan iborat bo’ladi. Urug’dormmg postnatal taraqqiyoti quyi-dagi davrlardan iborat. Bola tug’ilgandan 4 yoshgacha urug’donning statik davri deb ataladi. Bu davrda urug’donnnig maxsus funksiyasi kuzatilmaydi. 4 yoshdan 10 yoshgacha, urug’don rivojlanishining ikkinchi davridir. Bu davrda kanailarda spermatogoniylur va birinchi tartibli spermatositiar uchraydi va bola organizmida jinsiy sifatida paydo bo’la boshlaydi. 1-yoshdan 12-16yoshgacha urug’donning o’sish davri deb ataladi. Sertoli hujayralari o’sadi, 1-2 tartibli spermatositlar paydo bo’ladi.
Spermatozoid yetilishinnig boshlanishi, to’rtineni davr hisoblanadi. 18-20 yoshdan spermatozoidlar faol yelishib chiqa boshlaydi. 50-55 yoshlardan boshlab 80 yoshgacha, urug’don faoliyati pasaya boradi. Bu o’zgarishlar nivolyusiya deb nomlanadi. Bu davrda spermatozoid yetilishi pasayadi, biriktiruvehl to’qima esa o’sib ketadi. Urug’ yetishtiruvchi kanalchalarning ichi bo’shab qoladi. Ba’zan 80 yoshdan keyin ham spermatozoid yetilishi kuzatiladi.
Urug’ olib chiquvchi yo’llar. Unig’donning to’g’ri naylaridan boshlanib, urug’don oralig’ida joylashgan urug’don to’riga o’tadi. Bu yerdan 12-15 ta urug’ olib chiquvchi naylar boshlanadi. Bu naylar yigtilib, urug’don ortig’ining boshchasini hosil qiladi va undan unig’don ortigli nayi boshlanadi. Bu naylar ko’pIab burmalar hosil qilib, urug’don ortig’ning tana va dum qismini tashkil etadi. Urug’don ortig’ining kanali urug’ olib chichuchi to’g’ri yo’lga o’tadi va unig’ otuvchi yo’l bilan tamom bo’ladi.
To’g’ri naylaming devori silindrik epiteliy hujayralari bilan, tolr kanallari kubsimon, yassi epiteliy hujayralari bilan qoplangan. Kanalning tashqarisidan siyrak birikliruvchi to’qima qoplab turadi.