Informatika va axborot

4. Qiziqarli fanlar ilovasi.
Bayroqchalardan foydalanishni o‘rganish 
uchun qiziqarli fanlar so‘rovnomasi ilovasini ishlab chiqamiz. Bu ilova 
o‘quvchilar orasida so‘rovnoma o‘tkazib, ularning qaysi fanlarga 
qiziqishlarini o‘rganadi. Ilovani soddalashtirish uchun aniq va tabiiy 
fanlarning bir nechtasi bilan chegaralanamiz. 
Delphida
yangi ilova yaratamiz. Unga to‘rtta 
CheskBox
, ikkita 
Button
va bitta 
Label
obyektlarini quyidagi rasmda ko‘rsatilgandek qilib 
joylashtiramiz. Ilova oynasi va undagi obyektlarning sarlavhalarini
Caption
xossalari yordamida rasmdagidek qilib o‘rnatamiz: 

---

113 
Ilova kodiga 
n: array[0..4] of integer;
operatorini oldingi bandda 
ko‘rsatilgan joyga kiritamiz (bitta oldingi rasmga qarang).
Bu massiv elementlariga boshlang‘ich qiymatni berish uchun ilova 
oynasi 
form1
ni tanlaymiz (ilova oynasining boshqa obyektlardan bo‘sh 
joyida sichqonchani bosamiz). 
Object inspector
da 
Events
(hodisalar) jildiga 
o‘tib, undan 
OnCreate
(yaratilayotganda) hodisasini topamiz va uning o‘ng 
tomonidagi bo‘sh katakchada sichqonchani ikki marta bosamiz.
Natijada ekranda dastur ilovasi oynasi va unda 
TForm1.FormCreate
protsedurasi paydo bo‘ladi. Bu protsedurada 
begin
dan oldin 
var i:integer;
tavsiflash operatorini, undan keyin 
for i:=0 to 4 do n[i]:=0;
sikl operatorini 
kiritamiz. 
Endi ilova oynasida 
Button1
ni ikki marta bosib, ekranning kursor 
turgan joyiga quyidagi dastur kodini kiritamiz. 
n[0]:=n[0]+1; 
if Checkbox1.Checked then n[1]:=n[1]+1; Checkbox1.Checked:=False; 
if Checkbox2.Checked then n[2]:=n[2]+1; Checkbox2.Checked:=False; 
if Checkbox3.Checked then n[3]:=n[3]+1; Checkbox3.Checked:=False; 
if Checkbox4.Checked then n[4]:=n[4]+1; Checkbox4.Checked:=False; 

---

114 
Bu operatorlardan birinchisi har safar 
OK
tugmasi bosilganda 
(navbatdagi o‘quvchi ovoz berganda) ovoz berganlar sonini bittaga oshiradi. 
Keyingi to‘rtta 
if
operatorining har biri 
CheckBox
larda bayroqchalar 
o‘rnatilganligini tekshiradi va ular o‘rnatilgan (mos fanga ovoz berilgan) 
bo‘lsa, ovozlar soni saqlanadigan o‘zgaruvchi qiymatini bittaga oshiradi. 
if
operatoridan keyingi operatorlar ovoz berish aniqlangandan keyin 
CheckBox
larda bayroqchalarni olib tashlaydi va ilova keyingi ovoz 
berishga tayyor bo‘ladi.
Ovoz berish natijalarini ekranga chiqarish uchun xizmat qiladigan 
Natijalar
tugmasini ikki marta bosib, uning protsedurasiga quyidagi 
operatorlarni kiritamiz: 
Label1.Caption:='Qatnashchilar: '+Inttostr(n[0]); 
Label1.Caption:=Label1.Caption+',Mat: '+Inttostr(n[1]); 
Label1.Caption:=Label1.Caption+',Fiz: '+Inttostr(n[2]); 
Label1.Caption:=Label1.Caption+',Kim: '+Inttostr(n[3]); 
Label1.Caption:=Label1.Caption+',Inf: '+Inttostr(n[4]); 
Bu operatorlardan birinchisi ovoz berishda nechta o‘quvchi 
qatnashganligini, ikkinchisi matematikaga, uchinchisi fizikaga, to‘rtinchisi 
kimyoga, beshinchisi informatikaga nechta ovoz berilganligini 
Label1
obyektining 
Caption
xossasi yordamida ekranga chiqaradi. 
Ilovani ishga tushiramiz va uning to‘g‘ri ishlashini tekshiramiz. 
Quyidagi rasmlarda ilovaning o‘quvchi qiziqqan fanlarini tanlagandagi va 
so‘rovnoma natijalari aks etgan ko‘rinishlari keltirilgan: