Ingliz adabiyotshunosligi

Asar davomida Natti Bampo qadimgi hind an’analari himoyachisi sifatida namoyon bo`ladi. – Author[451,462]<sup>59</sup>
“No, no; we are not much of one mind, Judge, or you'd never turn good hunting-grounds into stumpy pastures. And you fish and hunt out of rule; but, to me, the flesh is sweeter where the creatur' has some chance for its life; for that reason, I always use a single ball, even if it be at a bird or a squirrel. Besides, it saves lead; for, when a body knows how to shoot, one piece of lead is enough for all, except hard-lived animals.”Natty Bamppo[267,462]
“I never read a book in my life,” said Leather-Stocking; “and how should a man who has lived in towns and schools know anything about the wonders of the woods?” Natty Bamppo[296,462]<sup>60</sup>
"Pionerlar" asarida Kuper Amerikaning yangi chegarasidagi landshaftning murakkabligini tematik ravishda muhokama qiladi. Tabiat va sivilizatsiya o'rtasidagi kurash qahramonlar ongida va umumiy muhitda doimiy va raqobatdosh kuchdir. Kuper o'z landshaftini o'ziga xos isrofgarchilik va takabburlikdan qochib qutula Kuper o‘z qahramonlarida tabiat va sivilizatsiya o‘rtasidagi ziddiyatni kengaytiradi. Xususan, Kuper Natti Bumpo uchun boshqa qahramonlarga qaraganda ancha batafsil dialog yozadi. Natti yerni hurmat qilish muhimligini ta'kidlab, insoniyatning ochko'zligi va xudbinligini tanqid qiladi. “Fuqarolik jamiyati” personajlari Nattining qahramonlik tabiati uchun asosdir. U isrofgarchilikka qarshi kurashuvchi sifatida namoyon bo'ladi va gavdalanadi. Kuperning asosiy mavzusi – yovvoyi tabiat va o'rnatilgan jamiyat. Ko'chmanchilar yovvoyi tabiatni ularning mavjudligi bilan bo'ysundirishini ko'rishsa-da, Natti tabiat bilan birga yashaydigan madaniyatli hayotni tasavvur qiladi. Ideal holda, u bu keng o'rganilmagan yerlarning Amerikaning murakkabligiga hissa qo'shadigan noyob rolini saqlab qolishni xohlaydi. Barqaror sivilizatsiya tomonidan o'rnatiladigan manzara sifatida baholaydi.
“It is much better to kill only such you want, without wasting your powder and lead, then to be firing into God’s creatures in such a wicked manner.” (Natty to Judge Marmeduke) – Chapter XXII.<sup>61</sup>
Dialoglarda Kuper tabiatni tasvirlash uchun keng tavsiflovchi paragraflar yozadi. Uning uchun tabiiy landshaft sokin yovvoyi hayot namunasidir. Muloqot davomida, sivilizatsiya sahroning tabiiy mo'l-ko'lligiga putur yetkazayotgan buzilishni ko'rsatadi. Kuper beg'araz, tabiiy va sokin o`rmonni takabbur va ochko'z jamiyatga qarama-qarshi qo'yadi.
… It is among these hills that the Delaware takes its rise; and flowing from the limpid lakes and thousand springs of this region the numerous sources of the Susquehanna meander through the valleys until, uniting their streams, they form one of the proudest rivers of the United States. The mountains are generally arable to the tops, although instances are not wanting where the sides are jutted with rocks that aid greatly in giving to the country that romantic and picturesque character which it so eminently possesses. The vales are narrow, rich, and cultivated, with a stream uniformly winding through each….[10,462]
Kuperning "Pionerlar" asaridagi ohangi an'anaviy jamiyatni, "o'rnatilgan jamiyat"ni tanqidiy va masxara qiladi. Ko'chmanchilarning muloqoti ularning jamiyatining tabiatga nisbatan beparvoligini ko'rsatadi. XXVI bobda ko‘chmanchilarning daraxt qulashi va bo‘ronga munosabati bo‘rttirilgan tasvirlangan. Ko'chmanchilarning soddaligi ularning sayohatlari davomida tasvirlangan. Kuperning tanqidiy ohangi butun roman davomida ko'rinadi.⁶²
“A tree! a tree!” echoed Richard, giving his horse a blow that caused the alarmed beast to jump nearly a rod, throwing the mud and water into the air like a hurricane.[238,462]
One glance was enough to assure Judge Temple that his daughter and those in front of him were safe, and he turned his eyes, in dreadful anxiety, to learn the fate of the others.
“Are you safe?” cried the Judge, first breaking the awful silence of the moment. “By God's blessing,” returned the youth; “but if there had been branches to the tree we must have been lost—”⁶³[239,462]
Asar yakunida mavjud tuzum yangi dunyo vakillari tomonidan tan olinadi va inqilob orqali uning antidemokratik xurofotlaridan tozalanadi. Aristokrat Amerikada hukmronlik qilishga loyiq janobga aylanadi. Tanqidchilar Nattini ideallashtirilgan epik qahramon sifatida ko'rishadi, u duch kelgan har qanday jamiyat uchun juda yaxshi deb qaraladi. O'zi paydo bo'lgan har bir kitobda u muhim qadriyatlarni himoya qiluvchi rol o'ynaydi. Bu rol u Yelizabetga baliq ovlash odob-axloqini o'rgatganida va uni va Oliverni tog'dagi olovdan qutqarganda aniqroq bo'ladi. Uning sivilizatsiyaning "behuda yo'llari" va keraksiz bo'lishi kerak bo'lgan qonunlar haqidagi shikoyatlari bu funksiyaning bir qismidir. Garchi u madaniyatli odamlarning zaif tomonlarini va ularning fuqarolik qonunlariga bo'lgan ehtiyojini tushunmasa ham, u yovvoyi tabiatni qo'lga olish orqali sivilizatsiyaning eng yaxshi manfaatlarini ta'minlash uchun ishlaydi. U doimo odamlarning e'tiborini madaniyatli hayotning birinchi tamoyillariga qaytaradi. Bu jihatdan Natti Kuperga juda o'xshaydi. Charm paypoq pentalogiyasi asarlarining barchasida Kuper Amerikaning yuksak sivilizatsiyasi imkoniyatlariga ishonchini tasvirlaydi.
Roman davomida Kuper yer iste'moli muammosini tahlil qiladi va o'quvchilarni resurslar tezda kamayib borayotganidan ogohlantirishga harakat qiladi. Kuperning qonun va insonning qonunlarni muvaffaqiyatli yaratish, qo'llab-quvvatlash va amalga oshirish qobiliyati bilan bog'liq qo'rquvi matnga kirib boradigan yana bir anti-ma'rifat mavzusidir. “Pioner” kitobxonga Amerika taraqqiyotining erishgan yutuqlariga nisbatan noxush qarashlarni taqdim etayotgandek tuyulsa-da, aslida qorong`u davrlar o`z o`rnini yengilroq vaqtlarga bo`shatishini va bir kun kelib, bir qator nashrlar orqali o`quvchiga umid bag`ishlaydi. "Pioner" asarida Kuper tomonidan o'rganilgan eng yorqin mavzulardan biri bu yerdan foydalanish va saqlash mavzusidir. Iste'mol va isrofgarchilik o'rtasidagi bu keskinlikning yorqin misoli sudya Templ xarakterida ko'rinadi. Roman davomida sudya Templ doimiy ravishda ko'chmanchilarga yerdan haddan tashqari foydalanishni kamaytirish kerakligini aytadi. Templ o'z uyida chinor yog'ochidan foydalanishga ruxsat bermasdan, o'z izdoshlari uchun pretsedent o'rnatishga harakat qiladi. Biroq, bu unchalik samarali emas, chunki sudya o'z xalqi yoki uy xo'jaligi ustidan deyarli hech qanday nazoratga ega emas. Shu bilan birga, Kuper Templdagi ikkiyuzlamachilikni ta'kidlaydi, chunki u yerni muhofaza qilish haqida gapirsa-da, Templ hech qachon uni amalda qo'llamaydi.⁶⁴
Janob Van der School hakamlar hay’atiga Nattining ikkinchi ayblov xulosasini taqdim etar ekan, rivoyatchi ayblov xulosasi haqida shunday deydi:
“U mahkumni tintuv buyrug'ini qurol kuchi bilan amalga oshirishga qarshilik ko'rsatishda aybladi va qonunning noaniq tili bilan aytganda, turli xil qurollar qatorida miltiqdan foydalanish.”⁶⁵[365,462]
Bu "noaniq qonun tili" sud zalida Nattining chalkashligining markazida. Templeton qonuni lingvistik jihatdan chalkash va u yaratilganda tubjoy amerikalik madaniyatini o'z ichiga olmaydi. Natty va uning boshqa qarindoshlari uchun Templeton qonunlari chalkash va qo'llanilmaydi, chunki ular qonunlarni hurmat qilsalar ham, ular buni o'zlariga o'xshamaydigan madaniyat atrofida yaratilgan deb hisoblaydilar, kundalik ishlari o'rtasida to'siqlar va cheklovlar o'rnatadilar.
“Pioner” asari Amerika ma’rifatparvarlarining ko`plab kuchli, radikal g`oyalarini jilovlashga harakat qiladigan murakkab romandir. Kuper inson va uning aql-idrokiga urg`u berish qanchalik muammoli bo`lishi mumkinligini ko`rsatadi va qonun va yerni saqlashni nazorat qilish kabi institutlar insonning xatosini hisobga olgan holda qanchalik qiyinligini ko`rsatadi. Amerika ma’rifatparvarining bunday pessimistik qarashlariga qaramay, Kuperning unga munosabati unchalik oddiy emas, chunki bu pessimistik qarashlar ostida taraqqiyot chiziqli tushuncha emas, balki Amerika ikki ekstremal chegara o`rtasida egilib, dialektik ravishda rivojlanib boruvchi sikllar orqali sodir bo`ladigan jarayon ekanligiga ishonishdir.⁶⁶ O`quvchiga Amerika ma'rifatiga nisbatan murakkab munosabatni taqdim etgan "Pioner" Amerikaning siyosiy, ijtimoiy, intellektual va jismoniy rivojlanishi uchun real ogohlantirish va umid chirog`idir desak adashmagan bo`lamiz.
Change in James Fenimore Cooper’s The PioneerThe Pioneer