Инженерлик геологияси

ЭНДОГЕН ЖАРАЁНЛАР — Ер қаърида ер ички кучларининг таъсир этишидан юзага келадиган геологик жараёнлар. Ер пўстида содир бўладиган тектоник ҳаракатлар, сейсмик фаоллик, магматизм, метаморфизм, гидротермал жараёнлар ва бошқалар Эндоген жараёнларни ташкил этади. Ернинг ички энергияси унинг чуқур қисмида радиоактив моддаларни парчаланишидан ажралиб чиққан иссиқлик, ер қатламларидан ҳосил бўладиган гравитацион кучлар таъсири ва Ернинг айланишидан юзага келадиган кучлар ҳисобига пайдо бўлади.

• ЭНДОГЕН ЖАРАЁНЛАР НИМА ВА УЛАР ҚАЕРДА СОДИР БЎЛАДИ?

ЭКЗОГЕН ЖАРАЁНЛАР — энергия ҳисобига ер юзасининг ус қисмида бирламчи ҳосилаларни ўзлаштиришда иштирок этувчи жараён, мажмуаси. Буларга, асосан, денугш (нураш, дефоляция, коррозия, аб] зия, экзорация), материаллар кўчи (эол, сув оқими, денгиз, музлик) ҳак чўкиндилар пайдо бўлиши жараёнла киради. Ер юзасида Экзоген жараёнлар пайдо бўлиш нинг асосий шаклларига — тоғ жи силарининг бузилиши ва улар тарк топган минералларнинг кимёвий қа та ҳосил бўлиши (физик, кимёви органик нураш), муз, шамол ва с; ёрдамида бузилиб, майдаланган т< жинсларининг бир жойдан бошқа жо: га кўчиши ва бу маҳсулотларнш қуруқликда ва сув ҳавзалари тубвд чўкиб, мунтазам равишда чўкинди т< жинсларига (седиментогенез, диагене катагенез) айланиши киради. Экзоген жараёнлар энд< ген жараёнлар билан биргаликда Ер рел! ефи шаклланишига, чўкинди тоғ жин си қатламлари ва улар билан боғли бўлган фойдали қазилма конларин; ҳосил бўлишига сабабчи бўлади.

• 
  МАГМАТИЗМ ВА УНИНГ ТУРЛАРИ
  

Magmatizm — magmaning suyulishi, uning evolyusiyasi, harakati, boshqa qattiq jinslar bilan oʻzaro taʼsiri va qotishini oʻz ichiga olgan jarayonlar majmui. M. Yerning chuqur qismidagi faol harakatlarning eng muhim koʻrinishlaridan biri. Tektonik harakatlar harakterining oʻzgarishi bilan M. tipi ham oʻzgaradi, geologik tarixga va Yer poʻstining u yoki bu strukturasiga bogʻliqligiga qarab geosinklinal, platforma, okeanik va tektonikmagmatik faol koʻrinishlarga boʻlinadi. M.ning qanday chuqurlikda joylashganligi (qotish sharoitlari)ga qarab abissal, gipabissal, subvulkan, yuza joylashgan (vulkanizm) M., tarkibiga qarab oʻta asosli, asosli oʻrtacha, nordon va ishqorli (qarang Magmatik togʻ jinslari) turlari farq qilinadi.

•