Инженерлик геологияси

КИМЁВИЙ НУРАШ НУРАШ НИМА?



Kimyoviy N.da togʻ jinslarining kimyoviy tarkibi oʻzgarib yer yuzasida barqaror minerallar hosil boʻladi. Togʻ jinslari yoriklaridagi erkin kislorod, karbonat, sulfat va organik kislotalarga boy boʻlgan suv oksidlanish va qaytarilish reduksiyalariga sabab boʻladi. Kimyoviy N. natijasida turli togʻ jinslari, gillar hosil boʻladi.

• 
  ОРГАНИК НУРАШ НИМА?
  

Organik (biologik) N. oʻsimlik va organizmlarning togʻ jinslariga taʼsiri natijasida sodir boʻladi. Bunda yer yuzasidagi oʻsimliklar asosiy omillardan hisoblanadi. Oʻsimliklarning ildizi togʻ jinslari orasiga yorib kirib, ularni turli boʻlaklarga ajra-tadi va darzlarni kengaytiradi. Chirigan ildizlardan kirgan suv togʻ jinslarida muzlab, N. jarayonini tezlashtiradi. Yerdagi mikroorganizmlar gil va lyoss jinslari orasida koʻp miqdorda gʻovaklar hosil qilib ularni yemi-radi. N. jarayoni natijasida turli choʻkindi jinslar va koʻpgina foydali qazilmalar (kaolin, oxra, oʻtga chidamli tuproklar, qum, temir, alyuminiy, marganets, nikel, kobalt, oltin, platina sochmalari va boshqalar) hosil boʻladi.

• 
  ДАРЁЛАР ҚАНДАЙ ГЕОЛОГИК ИШЛАРНИ БАЖАРАДИ?
  

Daryolarning geologik faoliyati. Daryo erroziyasi. Daryo 
suvi o’zanini va qirg’oqlarini yuvadi, chuqurlashtiradi va kengaytirib 
beradi. Agar daryo suvining tezligi 
katta bo’lsa, u o’z tagini jadallik 
bilan yuvadi va tagi bo’ylab katta jins bo’laklarini yumalatadi, mayda 
bo’laklarni esa oqizadi. Mana shu jins bo’laklari esa tog’ jinslarini 
arralashga, chuqurlatib qirqishiga asosiy sabab bo’ladi. 
Daryo suvlarining o’z tagini va qirg’oqlarini yuvish jadalligigi va 
miqdori vodiyda tarqalgan tog’ jinslarining tarkibiga va 
mustahkamligiga bog’liq. Suvlar tog’ jinslarini yuvib, qiyalik asoslarini 
o’yadi, chuqurchalar hosil qiladi va qiyalik mustahkamligini 
kamaytiradi, so’ngra tog’ jinslari suvga ag’dariladi.

•