“innovatsion iqtisodiyoT” fanining nazariy asoslari 1-mavzu. “Innovatsion iqtisodiyot” faniga kirish Reja

1.2.1-rasm. Jahon mamlakatlarida iqtisodiy o‘sishni ta’minlashda inson omili – bilim va malakaning salmog‘i (umumiy ko‘rsatkichga nisbatan foiz hisobida)”⁶.
Kuchli raqobat sharoitida, iqtisodiyot tarmoqlarining ilg‘or texnologiyalar va ishlanmalarga ehtiyoji katta bo‘lib, muntazam or­tib bormoqda. Negaki, hozirgi zamon bozor sharoiti xo‘jalik yuri­­tuv­­­chilardan ishlab chiqarishni jadal rivojlantirish, katta daro­­­­­mad keltiradigan sifatli hamda xaridorgir mahsulot tayyor­lash imkonini beradigan yuqori texnologiyalarni o‘zlash­ti­rish­ga yo‘­nal­tirishni talab qiladi.

Shuni qayd etish lozimiki, respublikamizda qabul qilingan qator imtiyoz va preferensiyalar ham innovatsion taraqqiyot uchun xizmat qiladi. Masalan, innovatsion loyihalar bilan shug‘ul­lana-yotgan ilmiy muassasalarga soliq imtiyozlar taqdim etilgan, shuni-si ham muhimki, bunday maqsadlarga yo‘naltirilgan mablag‘lar yago-na sotsial to‘lovdan tashqari barcha to‘lovlardan ozod etilgan.

Jahon tajribasiga muvofiq sohalar va ishlab chiqaruvchilar, korporatsiya va firmalar davlat bilan bir qatorda o‘zlari uchun ke-rak­li bo‘lgan amaliy ilmiy tadqiqotlarni moliyalashtirishlari za­rur bo‘ladi, ular amaliy ishlanmalarning 30 foizidan ziyodini, il­­miy-texnik innovatsion ishlanmalarning 50 foizidan kam bo‘l­ma­gan ulushini moliyalashtirishlari kerak bo‘ladi. Hozirgi kunda ular­ning moliyalashtirish hajmi 10 foizdan oshmaydi. Amaliy dav­lat ilmiy-texnik dasturlar miqyosining o‘zida ushbu ishlardan man­faatdor bo‘lgan ishlab chiqaruvchilarning moliyaviy ishtiroki kutil­moqda. Bu sohadagi tegishli dastlabki ishlar allaqachon bosh­lab yuborilgan.
Mamlakatimizda eksportbop mahsulot olish maqsadida qish­loq xo‘jalik xomashyosini chuqur qayta ishlash bo‘yicha ixcham tex­no­lo­gik ishlab chiqarishlarni tashkil etish uchun aynan ushbu sohada mu­vaf­faqiyatli qo‘llash mumkin bo‘lgan innovatsiyalar mavjud.
Bu borada Polimerlar kimyosi va fizikasi instituti, Gene­ti­ka va o‘simliklar eksperimental biologiyasi instituti, O‘zbe­kis­ton Fanlar akademiyasining “Botanika” ilmiy-ishlab chiqarish mar­­ka­zi, Farg‘onadagi “Kompozit” mas’uliyati cheklangan jamiyati, R.Shreder nomidagi bog‘dorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy tad­qiqot instituti, O‘zbekiston sabzavot-poliz ekinlari va kar­tosh­­kachilik ilmiy tadqiqot instituti, mamlakatimizning turli hu­dud­laridagi boshqa ko‘plab ilmiy muassasalar va markazlarning ish­lanmalari yangiligi va dolzarbligi bilan ajralib turadi. Bu su­b’ektlar tomonidan bajarilgan ilmiy tadqiqot natijalari mam­lakatimizda qator yil­­­­­lardan bo‘yon o‘tkazilayotgan yarmarkalarga tash­rif buyurgan fermer va kichik biznes vakillarida katta qizi­qish uyg‘otdi.
Hozirgi kunda bozor iqtisodiyoti ishlab chiqarish kuchlari­ning rivojlanishi va korxonalarning mustaqil faoliyat ko‘rsa­tish­la­riga keng imkoniyatlar ochib berish bilan birga kadrlarga, ular­ning bilimlari, ko‘nikmalari va malakalariga katta talablar qo‘y­moqda. Bir tomondan fan-texnika taraqqiyoti, ikkinchi tomon­dan esa zamonaviy bozor munosabatlari va raqobatchilikning ri­voj­­lanib borish sharoitlarida innovatsion faoliyat bilan bog‘liq bo‘l­gan qarorlarni qabul qilishni to‘g‘ri amalga oshiruvchi muta­xas­s­i­s­­lar muvaffaqiyatga erishishi mumkin.
Shu munosabat bilan 2019-2021 yillarda O‘zbekiston Respub­li­ka­sini rivojlantirish strategiyasining bosh maqsadi: “...mam­la­kat­ning xalqaro maydondagi raqobatbardoshliligi darajasini va innovatsion jihatdan taraqqiy etganini belgilovchi asosiy omil sifa­­tida inson kapitalini rivojlantirish ...”⁷ hisoblanadi. Bu maqsadga erishishda“... barcha darajada ta’lim sifati va qam­rovi­ni oshirish, uzluksiz ta’lim tizimini rivojlantirish, kadrlar tayyor­lash tiziminining iqtisodiyot ehtiyojlariga mos­lashuv­chan­li­gi­­ni ta’minlash”⁸zarur bo‘ladi.
Mashhur iborada aytilishicha, “daraxtlarning ortida o‘rmon­ni ko‘ra olish zarur.” Malakali mutaxassis dunyo amaliyotidagi il­g‘or ilmiy tadqiqot usullarini va zamonaviy texnologiyalarni o‘z­lash­­tirish asosida ishlab chiqariluvchi mahsulot yoki xizmatga bo‘l­gan talabni oshirish yo‘llarini bilishi lozim. Boshqacha qilib ayt­gan­da, gap nazariy bilimlarning amaliy tajriba va ko‘nikmalar bi­lan uyg‘unlashuvi, yosh mutaxassisning turli xo‘jalik sharo­it­la­ri­da tez, to‘g‘ri va aniq qaror qabul qilishi haqida bormoqda. Fa­qat shu qobiliyatlarga ega bo‘lgan mutaxassisgina tezda jamiyatda o‘z o‘r­ni­ni topib, xizmat pillapoyasida olg‘a qadam tashlashi va yuqori lavozimlar sari harakatini boshlashi mumkin.