Innovatsiyalar vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti d. A. Axatova
Download 3.77 Mb. Pdf ko'rish
|
ilovepdf merged (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Professional ta’lim
|
366 12.5. O‘zbekiston Respublikasi rivojining yangi bosqichida ta’lim- tarbiya islohotlari. Sh.M.Mirziyoyevning ta’lim-tarbiyaga oid fikrlari O‘zbekiston Respublikasi rivojining yangi bosqichida ta’lim-tarbiya islohotlari yanada keng avj oldi. Ta’lim tizimining barcha bosqichlarida ijobiy tomonga o‘zgarishlar amalga oshmoqda. Shu o‘rinda Prezidentimiz Sh. M. Mirziyoyevning quyidagi fikrlarini ta’kidlashimiz o‘rinlidir. “Yoshlarimiz haqli ravishda Vatanimizning kelajagi uchun javobgarlikni zimmasiga olishga qodir bo‘lgan, bugungi va ertangi kunimizning hal etuvchi kuchiga aylanib borayotgani barchamizga g‘urur va iftixor bag‘ishlaydi. Farzandlarimiz uchun zamonaviy ish joylari yaratish, ularning hayotda munosib o‘rin egallashini ta’minlashga qaratilgan ishlarimizni yangi bosqichga ko‘tarishni davrning o‘zi taqazo etmoqda. Biz yoshlarga doir davlat siyosatini hech og‘ishmasdan, qat’iyat bilan davom ettiramiz, balki bu siyosatni ustuvor vazifamiz sifatida bugun zamon talab qilayotgan yuksak darajaga ko‘taramiz. Yoshlarimizning mustaqil fikrlaydigan, yuksak intelektual va ma’naviy salohiyatga ega bo‘lib, dunyo miqyosida o‘z tengdoshlariga hech qaysi sohada bo‘sh kelmaydigan insonlar bo‘lib kamol topishi, baxtli bo‘lishi uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor kuch va imkoniyatlarini barpo etamiz” 38 . Prezidentimizning “O‘zbekistonning yangi taraqqiyot davrida ta’lim- tarbiya vа ilm-fan sohalarini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2020-уil 6-noyabrdagi PF-6108-son Farmoni, “2022-2026-yillarga mo‘ljallangan yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi” to‘g‘risida 2022-yil 28-yanvardagi PF- 60-sonli Farmoni, O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirining 202l-yil 6-sentabrdagi “Та'lim jarayonini boshqarishda zamonaviy axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish to‘g‘risida”gi 284-sonli buyrug‘i va shu kabi ko‘plab hujjatlarda ta’lim-tarbiya sohasidagi bugungi islohotlar mazmunini ko‘rishimiz mumkin. 38 Mirziyoyev Sh.Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz (Shavkat Mirziyoyevning Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag’ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo’shma majlisdagi nutqi) Toshkent, ”O’zbekiston” nashriyoti, 2017, 13-14-bet. 367 Prezident Shavkat Mirziyoyev taqdim etgan Yangi Oʻzbekistonning 2022– 2026 yillarga moʻljallangan taraqqiyot strategiyasida 2017-yil fevralida Prezidentimizning Farmoni bilan tasdiqlanib, 5 yil davomida hayotga izchil tatbiq etilgan Harakatlar strategiyasi doirasida erishilgan yutuqlar, xususan, asosiy natijalarga oid dalil va raqamlar ham keltirilgan. Harakatlar strategiyasini ijro etish uchun 300 dan ortiq qonun va kodeks, Prezidentimizning 4 mingdan ortiq farmon va qarorlari qabul qilingan. 2017-2021-yillarda O‘zbekistonni rivojlantirish harakatlar strategiyasining beshta ustuvor yo‘nalishi belgilangan edi: Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirilishga Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud huquq tizimini yanada isloh qilish Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish Ijtimoiy sohani rivojlantirish Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash, chuqur o‘ylangan , o‘zaro manfaatli va amaliy ruhdagi siyosat yuritish quyidagi har bir yo‘nalish vatanimiz taraqqiyotining rivojlanishiga asos bo‘lib xizmat qilmoqda. Strategiyada belgilangan yo‘nalishning 4-ustuvor yo‘nalishida ta’lim va fan sohasini rivojlantirishga kata e’tibor qaratilgan edi. Uzluksiz ta’limni yanada takomillashtirish yo‘lini davom ettirish, sifatli ta’lim xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga muvofiq, yuqori malakali kadrlar tayyorlash. Ta’lim muassasalarini qurish, rekonstruktsiya qilish, kapital ta’mirlash, ularni zamonaviy o‘quv labaratoriya uskunalari, kompyuter texnikasi va o‘quv metodik qo‘llanmalar bilan jihozlash bo‘yicha ishlarni amalga oshirish orqali ularning moddiy texnika bazasini mustahkamlash yuzasidan anniq maqsadga qaratilgan chora-tadbirlarni ko‘rish. 368 Maktabgacha ta’lim muassasalari tarmog‘ini kengaytirish, bolalarning har tomonlama intelektual, estetik va jismoniy rivojlanishi uchun ushbu muassasalaridagi shart sharoitlarni tubdan yaxshilash. Umumiy o‘rta ta’lim sifatini tubdan oshirish, chet tillar, informatika hamda matematika, fizika, kimyo, biologiya kabi boshqa muhim va talab yuqori bo‘lgan fanlarni chuqurlashtirilgan tarzda o‘rganish. Bolalarni sport bilan ommaviy tarzda shug‘ullanishga, ularni musiqa hamda san’atga jalb qilish maqsadida yangi bolalar sporti obyektlarini , bolalar musiqa va san’at maktablarini qurish, mavjudlarini konstruktsiya qilish. Kasb-hunar kollejlari o‘quvchilarini bozor iqtisodiyoti va ish beruvchilarning ehtiyojlariga javob beradigan mutaxxassisliklar bo‘yicha tayyorlash hamda ishga joylashtirish borasidagi ishlarni takomillashtirish. Ta’lim va o‘quv sifatini baholashning xalqaro standartlarini joriy etish asosida oliy ta’lim muassasalari faoliyatining sifati va samaradorligini oshirish, oliy ta’lim muassasalariga qabul kvotalarini bosqichma - bosqich ko‘paytirish. Ilmiy tadqiqot va innovatsiya faoliyatini rag‘batlantirish, ilmiy va innovatsiya yutuqlarini amaliyotga joriy etishning samarali mexanizmlarini yaratish, oliy o‘quv yurtlari va ilmiy tadqiqot institutlari huzurida ixtisoslashtirilgan ilmiy eksprementall labaratoriyalar, yuqori texnologiya markazlari va texnoparklarni tashkil etish. Harakatlar strategiyasi yakuniga kelib, Yangi Oʻzbekiston poydevorining huquqiy asoslari yaratildi. Yangi Oʻzbekiston taraqqiyot strategiyasi endi Yangi Oʻzbekistonning poydevorini tiklash va binosini qurishga qaratilgan. Bu buyuk bunyodkorlik jarayoni 2026-yilgacha boʻlgan davrni qamrab oladi va yilma-yil amalga oshirib boriladi. 369 Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev: “Biz islohotlarimiz ko‘lami va samarasini yanada oshirishda har tomonlama yetuk, zamonaviy bilim va hunarlarni puxta egallagan, azmu shijoatli, tashabbuskor yoshlarimizga tayanamiz”-, deydi. Prezidentimiz fikriga ko‘ra biz o‘z oldimizga mamlakatimizda Uchinchi Renessans poydevorini barpo etishdek ulug‘ maqsadni qo‘ygan ekanmiz, buning uchun yangi Xorazmiylar, Beruniylar, Ibn Sinolar, Mirzo Ulug‘beklar, Navoiy va Boburlarni tarbiyalab beradigan muhit va sharoitlarni yaratishimiz kerak. Bunda, avvalo, ta’lim va tarbiyani rivojlantirish, sog‘lom turmush tarzini qaror toptirish, ilm-fan va innovatsiyalarni taraqqiy ettirish milliy g‘oyamizning asosiy ustunlari bo‘lib, xizmat qilishi lozim. Ushbu maqsad yo‘lida yoshlarimiz o‘z oldiga katta marralarni qo‘yib, ularga erishishlari uchun keng imkoniyatlar yaratish va har tomonlama ko‘mak berish – barchamiz uchun eng ustuvor vazifa bo‘lishi zarur. Shundagina farzandlarimiz xalqimizning asriy orzu-umidlarini ro‘yobga chiqaradigan buyuk va qudratli kuchga aylanadi. Shuning uchun mamlakatimiz rahbari “Yangi O‘zbekiston maktab ostonasidan, ta’lim-tarbiya tizimidan boshlanadi”, degan g‘oya asosida keng ko‘lamli islohotlarni amalga oshirishga e’tibor qaratdi. Bunda birinchidan, yosh avlodga bog‘cha, maktab va oliygohda sifatli ta’lim-tarbiya berishni yo‘lga qo‘yamiz, ular jismoniy va ma’naviy sog‘lom, vatanparvar insonlar bo‘lib ulg‘ayishi uchun barcha kuch va imkoniyatlarni safarbar etishni, ikkinchidan, yoshlarni zamonaviy bilim va tajribalar, milliy va umumbashariy qadriyatlar asosida mustaqil va mantiqiy fikrlaydigan, ezgu fazilatlar egasi bo‘lgan insonlar etib voyaga yetkazish, uchinchidan, o‘g‘il-qizlarimizni mehnat bozorida talab yuqori bo‘lgan zamonaviy kasb-hunarlarga o‘rgatish, ularda tadbirkorlik ko‘nikmalari va mehnatsevarlik fazilatlarini shakllantirish hamda tashabbuslarini ro‘yobga chiqarish, ish va uy-joy bilan ta’minlash masalalari asosiy vazifalardan qilib belgilandi. Bunga ko‘ra, bola tug‘ilganidan boshlab, 30 yoshgacha bo‘lgan davrda uni har tomonlama qo‘llab-quvvatlaydigan, hayotda munosib o‘rin 370 topishi uchun ko‘mak beradigan yaxlit va uzluksiz tizim yaratilishi ko‘zda tutildi. Dunyo tajribasi shuni ko‘rsatadiki, yosh avlodni har tomonlama barkamol yetib voyaga yetkazish uchun sarflangan sarmoya jamiyatga o‘n, yuz barobar ko‘p foyda keltiradi. Prezidentimiz fuikrlariga ko‘ra agar katta avlodning bilimi va tajribasini, uzoqni ko‘ra olish fazilatlarini yoshlarimizdagi g‘ayrat-shijoat, mardlik va fidoyilik bilan birlashtira olsak, ko‘zlagan marralarga albatta yetamiz. Yangi O‘zbekistonni ana shunday bilimli va bunyodkor yoshlarimiz bilan birgalikda barpo etamiz. Davlatimiz tomonidan olib borilgan ta’lim-tarbiya tizimidagi islohatlar natijasida Respublikamizda 2021-yilida: - Maktabgacha ta’lim sohasini rivojlantirish borasidagi strategik maqsad – ijtimoiy ahvolidan qat’iy nazar, bog‘cha yoshidagi har bir bolani ushbu ta’lim yo‘nalishi bilan to‘liq qamrab olish uchun zarur sharoitlarni yaratildi. Yil yakuni bilan maktabgacha ta’lim qamrovi 65 foizga yetkazildi. Bu ishlarga byudjetdan 600 milliard so‘m subsidiya berish hisobidan qo‘shimcha 2 mingta nodavlat bog‘cha tashkil etilib, xususiy sektor ulushi 25 foizga yetkazildi. Shuningdek, 2021 yilda maktabga tayyorlashning bepul tizimi bilan 560 ming nafar 6 yoshli bolalar yoki ularning 82 foizi qamrab olindi. Uzoq qishloqlarda maktabgacha ta’limning muqobil shakllari yanada kengaytirildi. Bunda YUNISEF hamda Jahon banki bilan hamkorlikda imkoniyati cheklangan bolalar uchun maktabgacha ta’limni uyda berish modeli ham yo‘lga qo‘yildi. - Maktab ta’limini tubdan yaxshilash va uning sifatini oshirish, muallimlarga munosib sharoit yaratish borasidagi islohotlar jadal davom ettirildi. 2021-yil 30 ta yangi maktab qurish, 320 ta maktabni ta’mirlash va moddiy- texnik bazasini yaxshilash maqsadida byudjetdan 2 trillion so‘m ajratildi. Sohada yagona “elektron ta’lim” tizimini joriy etishga 2021 va 2022 yilda 250 milliard so‘m yo‘naltirildi. 371 Ta’lim sifatini tubdan yaxshilash maqsadida, avvalo, o‘quv dasturlari, o‘qituvchi va domlalar uchun metodik qo‘llanmalar ilg‘or xalqaro dasturlarga moslashtirildi. Bolalarning tahliliy va kreativ fikrlash qobiliyatini rivojlantirish uchun ularga sermazmun va tushunarli darsliklar yaratish ishlari olib borildi. O‘quv yilida boshlang‘ich sinflarda davlat ta’lim standarti o‘rniga, ilg‘or xorijiy tajriba asosida, bolaga ortiqcha yuklama bermaydigan “Milliy o‘quv dasturi” joriy etiladi. Umumta’lim maktablaridagi ta’lim sifati poytaxtda ham, olis qishloqlarda ham yuqori bo‘lishi shartligi va buning uchun chekka hududlarda maktablarni malakali kadrlar bilan ta’minlash, ta’lim sifatini yaxshilash bo‘yicha alohida dastur amalga oshirildi. Jumladan, boshqa tumandagi olis maktabga borib, dars beradigan o‘qituvchilar oyligiga 50 foiz, boshqa viloyatga borib ishlasa – 100 foiz ustama haq to‘landi. Shuningdek, hududlarda xususiy maktablar faoliyatini rag‘batlantirish uchun byudjetdan subsidiyalar ajratildi. Yoshlarning iqtidori va salohiyatini to‘g‘ri yo‘naltirishga qaratilgan uzluksiz tizim yaratiladi. Yurtimizda 14 ta Prezident maktabi, kimyo-biologiya, matematika, axborot texnologiyalariga ixtisoslashgan 197 ta maktab o‘z faoliyatini boshladi. Iqtidorli o‘g‘il-qizlarimizning yuqori texnologiyalar va zamonaviy bilimlarni chuqur o‘zlashtirishiga keng sharoit yaratish hamda raqobatbardosh milliy kadrlarning yangi avlodini tayyorlash maqsadida Toshkent shahrida alohida universitet tashkil etish va ushbu oliygohda chet eldagi yetakchi olimlar va professor-o‘qituvchilar jalb qilinishi, yoshlarga eng zamonaviy dasturlar asosida ta’lim-tarbiya berilishi ishlari olib borildi. Bolalarning mehnat ko‘nikmalarini maktab davridan boshlab shakllantirib borish maqsadida “kasbga o‘rgatish tizimi” joriy etildi. Yana bir masala – pedagoglar malakasini oshirish, ularning mashaqqatli mehnatini rag‘batlantirishga alohida e’tibor qaratildi. Muallimlar “hayot davomida o‘qish” 372 tamoyili asosida, o‘z malakasini uzluksiz oshirib borishi yo‘lga qo‘yildi. Shuningdek, o‘qituvchilarning o‘z fanini bilishi, pedagogik mahorati va psixologik tayyorgarligidan kelib chiqib, toifa berish mezonlari ham qayta ko‘rib chiqildi. Jamiyatda o‘qituvchi kasbi eng nufuzli va obro‘li kasb bo‘lishi va muallimlar bolalarga sifatli ta’lim berishi va o‘z ustida ishlashidan boshqa narsa haqida o‘ylamasligi uchun davlat barcha sharoitlarni yaratib berishda zarur choralar amalaga oshirildi. Shu bois, o‘qituvchi, murabbiy va metodistlar mehnatiga munosib haq to‘lash bo‘yicha boshlangan ishlari davom ettirildi. Buning uchun xalq ta’limi xodimlarini rag‘batlantirish hududiy jamg‘armalariga 330 milliard so‘m yo‘naltirildi. Shu bilan birga, 240 mingdan ziyod maktab o‘qituvchilariga sinf rahbarligi uchun ustama to‘lovlar 1,5 barobarga oshirilib, byudjetdan 400 milliard so‘m qo‘shimcha mablag‘ ajratildi. - Oliy ta’limning qamrovi va sifatini oshirishga alohida e’tibor qaratiladi. Oliy ta’limga ajratiladigan davlat grantlari soni 25 foizga oshirildi. Oliy o‘quv yurtlariga qabul qilishda ehtiyojmand oilalar qizlari uchun grantlar soni 2 barobarga ko‘paytirib, 2 mingtaga yetkazildi. A’lo baholarga o‘qiyotgan, ijtimoiy himoyaga muhtoj qizlar uchun maxsus stipendiyalar joriy etildi. Oliygohlar va ta’lim tizimining quyi bo‘g‘inlari o‘rtasidagi uzviylikni kuchaytirish maqsadida 65 ta akademik litsey oliy o‘quv yurtlari tasarrufiga o‘tkazildi. Shuningdek, 187 ta texnikum ham o‘z yo‘nalishi bo‘yicha turdosh oliygoh va tarmoq korxonalariga biriktirildi. Nufuzli xorijiy universitetlar, ilmiy va innovatsion markazlar bilan aloqalarni kuchaytirish, ular bilan kadrlar tayyorlash bo‘yicha hamkorlikni yanada kengaytirish maqsadida “El-yurt umidi” jamg‘armasi orqali yetakchi xorijiy oliy o‘quv yurtlarining magistratura va doktoranturasida o‘qishga yuboriladigan yoshlar soni 5 barobarga oshirildi. Bu dastur orqali ilk bor bakalavr yo‘nalishida chet ellarga 100 nafar o‘g‘il-qizlar yuborildi. Keyingi yillardan ularning soni 2-3 barobarga ko‘paytirish rejasi bor. Yurtimizdagi 30 ta 373 yetakchi oliygohga o‘quv dasturlarini ishlab chiqish, qabul kvotasi va moliyaviy masalalarni mustaqil hal qilish huquqi berildi. - Mamlakat taraqqiyotining zamini, hech shubhasiz, ilm-fan va innovatsiyalardir. Ilm-fan sohasida oliygohlar va ilmiy tashkilotlardagi doktorantlar soni 4,5 mingtaga yetkazildi va 2017-yilga nisbatan 3 barobarga oshirildi. Ushbu maqsadlar uchun byudjetdan qo‘shimcha 240 milliard so‘m ajratildi. Ilg‘or xalqaro amaliyot asosida, dotsent va professor ilmiy unvonlari, falsafa va fan doktori ilmiy darajalarini berish vakolati o‘z yo‘nalishi bo‘yicha nufuzli bo‘lgan oliygohlarning ilmiy kengashlariga o‘tkazildi. Matematika, kimyo-biologiya va geologiya fanlarini ta’lim va ilmning ustuvor yo‘nalishi sifatida belgilanib, ularni kompleks rivojlantirish choralari ko‘rildi. Jumladan, 98 ta ixtisoslashgan maktab hamda Geologiya fanlari universiteti tashkil etildi. O‘quv dasturlari tubdan qayta ko‘rib chiqildi, o‘qituvchilarning ish haqi oshirildi. 2022-yilda ta’limning barcha bo‘g‘inlarida ushbu fanlarni o‘qitish sifatini tubdan oshirish, ixtisoslashgan maktablar ochish, malakali pedagoglarni jalb etish kabi tizimli ishlar amalga oshirilishi; Fizika bo‘yicha Ahmad Farg‘oniy nomidagi xalqaro fan olimpiadasi tashkil etilishi; Fizika yo‘nalishida ilmiy izlanishlar ko‘lami va sifatini oshirish, yosh olimlarga zarur shart-sharoitlarni yaratish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar amalga oshirilishi bo‘yicha ustuvor ilm-fan yo‘nalishlari belgilab olindi. - Yoshlar o‘rtasida bandlikni ta’minlash va tadbirkorlikni qo‘llab- quvvatlash masalasi e’tibor markazida bo‘ldi. Professional ta’lim tizimi mehnat bozoridagi talab va xalqaro andozalarga mos yangicha yondashuvlar asosida isloh qilindi. Bundan buyon ishchi kasblar bo‘yicha talab qo‘yishda malaka asosiy o‘ringa chiqdi. Yoshlar tadbirkorligi va bandligini ta’minlash uchun 100 million dollar ajratish to‘g‘risida qaror qabul qilindi. Yoshlarning biznes 374 loyihalarini kreditlash hamda ularni kasb-hunarga o‘qitish uchun 1 trillion so‘m va 50 million dollar ajratildi. - Ehtiyojmand oilalarning farzandlari, chin yetim, nogironligi bo‘lgan va davolanishga muhtoj bolalarga alohida mehr-muruvvat ko‘rsatish bo‘yicha yangi tizim joriy etildi. Respublikamizda alohida e’tiborga muhtoj 18 yoshgacha bo‘lgan 150 ming nafar farzandlarning ta’lim olishi, aniq bir kasbni egallashi uchun ko‘maklashish, og‘ir kasallikka chalinganlarni davolash, chin etimlarga hayotda o‘z o‘rnini topishga yordam berish, uy-joy bilan ta’minlash ishlari olib borildi. Download 3.77 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|