Interfaol metodlar tushunchasi

Interfaol usullardan foydalanish shakllari: 
1. Individuallashtirish; 
2. Kichik guruhlarga ajratish; 
3. Tabaqalashtirish; 
4. O`rgatish va o`rganish jarayonida demokratik, do`stona muhitni yaratish; 
5. O`zaro muloqot, hamkorlikni tashkil etish.
Interfaol usullarni qo`llashda foydalanadigan
vositalar: 
1. Darsliklar, qo`shimcha o`quv adabiyotlar: 
2. Texnik vositalar; 
3. Tarqatma materiallar; 
4. Multimedialar. 
 
Muammoli ta’limdan foydalanish 
Davlat talabi: Muammoli ta’limdan foydalanishni bilishi. 
Maqsad. Tinglovchilarning muammoli ta’limdan foydalanish 
haqidagi bilimlarini chuqurlashtirish, ko’nikma hosil qilish va malakalarini oshirish, 
ularni yangiliklardan xabardor qilish. 
Kutiladigan natijalar. Tinglovchilar muammoli ta’limdan foydalanishni o’rganadilar 
va o’z ish faoliyatlarida qo’llaydilar. Natijada o’quvchilarning mustaqil fikrlash qobiliyati 
oshadi, ta’lim jarayonida faol qatnashadigan bo’ladi. Ta’lim samaradorligi oshadi. 
Dars lohiyasi. 
Modullar 
Maqsadi 
Mazmuni 
1 
Motivasiyalash 
Guruhlarni tashkil etish.Taqsimot. 

---

3 
Didaktik o’yin.”Meni tushun.” 
2 
Ehtiyojni aniqlash. 
Nimani biladi, nimani bilishni 
xohlaydi , aniqlash. 
3 
Yangi mavzuni o’rganish. 
Ma’ruza matni bilan 
ishlash.Taqdimot. 
4 
O’qituvchining qo’shimchalaridan 
o’ziga kerakli xulosalar chiqarish. 
Ba’zi bir tavsiyalar berish. 
5 
Darsda ishtirok etganlarning yangi 
mavzu bo’yicha o’zlashtirish darajasini 
aniqlash. 
Test topshiriqlarni bajarish. 
6 
Baholash. 
Mustaqil mutolaa qilish uchun 
adabiyotlarni tavsiya etish. 
Muammoli ta’limni nazariy asoslari. 
Maktablar oldida turgan bosh maqsad o`quvchilarni har tomonlama garmonik 
rivojlanishni ta’minlashdan iborat. O`quvchi shaxsini har tomonlama garmonik
rivojlanishni ko`rsatuvchi asosiy faktor uning yuqori darajada mustaqil fikrlay olishida 
namoyon bo`ladi. 
Agar o`quv jarayoni o`quvchini mustaqil fikr yurita olishga o`rgatsa, unday 
ta’limni rivojlantirishga asoslangan o`quv- biluv jarayoni deb qabul qilish mumkin. 
Muammoli vaziyatni keltirib chiqarish. 
Muammoli vaziyatni asoslash, tushuntirish. 
Muammoli vaziyatni o`quvchilar bilan birgalikda tahlil qilish. 
Muammoli vaziyatni yechimining bir necha usullarini aniqlash. 
Muammoning natijaviy yechimini tanlab, har tomonlama baholash. 
Muammoli ta’limning umumfunksiyalari. 
- Bilimlar tizimining o`quvchilar tomonidan o`zlashtirib olinishi va aqliy-amaliy, 
ijodiy yechimlar faoliyati; 
- Mustaqil ravishda bilimga bo`lgan qiziqishlarining ortishi, o`quvchining ijodiy
qobiliyatlari o`sishi; 
- O`quvchida didaktik- materialistik rivojlanishning shakllanishi; 
Muammoli ta’limning o`ziga xos funksiyalari. 
- Ijodiy fikrlash orqali bilimlarni o`zlashtirish shakllanadi. (ayrim mantiqiy va ijodiy 
fikrlash faoliyatlarning shakllanishi) 
- Olgan bilim, malakalarini hayotda qo`llay olishlari shakllanadi, o`quv 
muammolariga mustaqil yo`l ochish ko`nikmalari xosil bo`ladi. 
- ijodiy fikrlash tajribalari shakllanadi, ilmiy metodlar asosida izlanishga 
o`rganadilar, uning amalda qo`llaydilar. 
Ilmiy izlanish tajriba- sinovlar, pedagogik amaliyotlar shuni ko`rsatadiki, 
muammoli vaziyatlarni hamma o`quv faoliyatlariga nisbatan quyidagi tiplarga bo`lish 
mumkin. 

---

4 
1-tip. Agar o`quvchilar oldiga vazifalar qo`yilib, qo`yilgan masalalarga hayotdan 
o`quv materiali asosida javob talab qilinsa, muammoli vaziyat kelib chiqadi. 
2-tip. O`quvchilar ilgarigi darslarda olgan bilimlarini yangi mavzuni o`zlashtirish 
vaqtida qo`llash zarurligiga uchrab qolsalar. Yangi mazmunning yechimi ilgarigi 
olgan bilimlarini o`zlashtirganliklarini talab etib, vaziyatdan chiqa olmay qolsalar. 
3-tip. Muammoli vaziyatlarni shunday holatlarda ham uchratish mumkinki, 
o`rganilingan nazariy bilimlar yechimida mavzui o`rganish amaliy yechimlariga mos 
kelmasa. 
1- 
tip. Muammoli vaziyat shunday hollarda ham uchrashi mumkinki, o`quv 
topshirigi amalda bajarish uchun o`qituvchida isbot, nazariy asos bo`lmasa. 
O`quvchini fiklashga yo`naltirilgan maxsus vositalarni qo`llab, uni fanga qiziqtirish, 
erkin fikrlashga o`rgatish, rivojlantirish tizimi yaratib borilsa, buni muammoli ta’lim 
deyish mumkin. 
O`quvchini faollashtirishda samarali metod, usullarini an’anaviy ta’limni amalga 
oshirishda didaktik yondashuv asosida olib borilishi deb tushuntiriladi. 
O`quvchilarning aqliy fikrlashlarni tayyor mavjud bo`lgan yo`llar bilan o`stirish 
maqsadida erishishning oddiy usuli bo`lib, u ijodkorlikka, izlanuvchanlikka olib 
kelmaydi. 
Muammoli ta’lim jarayonida o`quvchi tahlillar asosida qo`llash, sintez qilish, 
umumlashtirish, faktik materiallarni aniqlashtirish, o`zi mustaqil yangi axborotni oladi. 
Boshqacha aytganda, bu bilimni kengaytirish, chuqurlashtirishni ilgariga olgan, 
o`zlashtirgan bilimlari asosida o`zlashtirish, qo`llay bilishdan iborat. 
Olgan bilimlarni yangicha qo`llashda o`qituvchi qo`llanma, darslikdan tayyor qolda 
bermaydi, u o`quvchi tomonidan izlab topiladi. Mana shu holat izlanuvchanlik, 
sinchkovlik metodida ishlash ko`nikmalarini shakllantiradi. 
Aqliy izlanish- juda murakkab jarayon, u asosan muammoli vaziyat vujudga 
keltirilganda, aniq muammolar kuchaygandagina vujudga keladi. Agar o`qituvchi 
topshiriq berib, uni qanday bajarish yo`lini aytib, uni bajarishga undasa, bu muammoni 
yechishga kirmaydi. Bu o`quvchini tanho yechimga o`rgatadi xolos. 
O`quvchini haqiqiy faollashtirish, uni muammoni mustaqil fikrlash, nazariy, 
amaliy tomonlarini hisobga olish, tahlil orqali muammo yechimini o`zi o`ylagandek
yakun toptirishga olib kelish kerak. 
Muammoli ta’lim an’anaviy ta’limdan o`zining maqsad, prinsip, metodlari, 
vazifalari jihatidan keskin farq qiladi. An’anaviy ta’limning bosh maqsadi ilgaridan fanga 
ma’lum bilimlarni o`zlashtirish, o`quvchini fanga ma’lum ma`lumot bilan 
qurollashtirish, ularda ular haqida tushuncha va malakalar hosil qilishdan iborat. 
Muammoli ta’lim darajalari. 
Birinchi bosqich. O`qituvchi muammoni to`liq yoritadi va uni yechimini topib 
beradi, qarshi savollar yordamida o`quvchilarni fikrlashga ixtiyoriy majbur etadi. 
Ikkinchi bosqich. O`qituvchi muammoni qo`yib, uning mazmunini ifodalaydi. Keyin 
o`quvchilarni muammo yechimini mustaqil izohlashga yo`naltiradi. 
Uchinchi bosqich. O`qituvchi muammoni bayon etmaydi, balki muammoli vaziyat 
yaratadi. O`quvchilar mustaqil fikr yuritib, muammoli vaziyatdan chiqish yo`llarini izlab 
topadilar. 

---

5 
To`rtinchi bosqich. Bunda o`qituvchi izlanish sohasini belgilaydi xolos, muammoga 
yaqinlashib boradi, lekin uning mazmuni va yechimini ko`rsatmaydi. 
O`quvchini mustaqil faoliyatga yo`naltiriladi. Muammoli ta’limda o`qituvchi, 
o`quvchini murakkab tushunchalar mazmuni bilan tanishtirish jarayonida unga sistemali 
ravishda muammolar qo`yib beradi, o`quvchiga axborot beradi, o`quvchi mustaqil 
ravishda xulosalar chiqaradi, umumlashtiradi va o`quvchi yordamida ma’lum tushuncha 
qoidalar, xulosalar chiqaradi. O`qitish shunday xislatki, o`quvchi o`z faoliyatida ta’lim 
mazmunini bayon qilishda qolgan muammolar vaziyatlarni keltiradi. Bir vaqtda 
muammoni hal yetishga undaydi. 
Muammo – ilmiy bilishni rivojlantirish zarurligini sub`ektiv shaklidir. 
Umummuammoli vaziyatda, ya’ni jamiyat rivojlanish jarayonida bilish va bilmaslik
o`rtasida ob`yektiv ravishda vujudga keladigan vaziyat.
Muammoli o`qitish – o`quvchilar o`quv – biluv jarayonida muammoli vaziyatni 
tahlil etish, sintez qilish, umumlashtirish asosida uning yechimi bo`yicha takliflar, 
gipotezalar keltiriladi. Qarashlarining to`griligini isbotlashga harakat qiladilar.
Muammoli vaziyat – bu insonning intellektual qiyinchiliklarda paydo bo`lgan 
vaziyatlardan chiqish jarayoni ma`sullari va nomas`ullari faktlarga suyanib, maqsad sari 
intilishi vaziyatdan chiqa olishga intilishi, qiziqishlar orqali ijodkorlikka mahsulot olishga 
yo`l ochadi. 
Muammoli vaziyat … muammo… uning yechimini izlab topish… muammoning 
yechimi.
O`quv- tarbiyaviy ishlarni takomillashtirish, ta’lim jarayoniga va o`quv-biluv 
jarayoniga «Muammoli o`qitish» didaktikasini joriy etib borish asosiy ish jarayoniga 
aylanmog`i kerak. 
Muammoli ta’lim ta’lim- tarbiya jarayonini faollashtirish, o`quvchilarning o`quv- 
biluv jarayoniga ehtiyoji qiziqishi, xohishini orttirishga sabab bo`ladi. 
Agar o`qituvchi muammoli ta’limning mazmun- mohiyatini yaxshi o`zlashtirib 
olsa, o`quv jarayonining shakli va metodlarini, texnik jihatdan jihozlanishini amalda 
qo`llay olsa u o`z- o`zidan muvaffaqiyat keltiradi. 
O`qituvchining didaktik jihatdan yaxshi tayyorgarligi juda muhimdir. Chunki 
muammoli ta’limning nazariy va amaliy jihatlarini atroflicha o`rganish- o`quv jarayonini 
san’at darajasiga olib chiqish demakdir, u o`z navbatida o`quvchining ta’lim mazmunini 
to`la o`zlashtirib olishga kafolatdir. 
Muammoli ta’limni muvaffaqiyatli kechish shartlari 
1. O`quv materiallarini muammolashtirish. 
2. Bolaning faolligini tashkil etish. 
3. O`qitishning bola hayoti, turmush tarzi, mehnati o`yin bilan aloqasi. 
Muammoli vaziyatlar yaratish usullari. 
1. O`qituvchi bolalarni ziddiyat holatiga keltiradi va o`zlaricha yechimini topishni 
taklif qiladi. 
2. Amaliy faoliyatdagi ziddiyatlar to`qnashuvini vujudga keltiradi. 
3. Bir savolning o`ziga har xil fikrlarni bildiradi. 
4. Hodisani har xil pozistiyadan ko`rib chiqishni taklif qiladi. 
5. Taqqoslashga, umumlashtirishga, xulosalar chiqarishiga undaydi. 
6. Aniq savollar qo`yadi, yechimini so`raydi. 

---

6 
7. Muammoli topshiriqlarni qo`yib, yechimini so`raydi. 
Muammoli o`qitish metodlari.