International scientific-online conference: “innovation in the modern education system” part 18

International scientific-online conference: 
“INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM”
 
PART 18, 25.05.2022 
128
matbuotning roli mavjudligini tarixiy dalillar tasdiqlaydi. BXSR hukumati yillari 
va undan keyingi dastlabki yilda Buxoroda izchil oʼzbek tilidagi davriy 
matbuotning faoliyati va nashriyot ishlari ushbu xronologik chegaradagi 
chop etilgan gazeta va jurnallar, ularda ilgari surilgan masalalar yaxlit holda 
tadqiq qilinadi. 1917 yildan butun Turkiston mintaqasida kechgan ijtimoiy, 
siyosiy jarayonlar Buxoro amirligiga ham taʼsirini koʼrsatib, 1920 yil 
monarxiyaga qarshi toʼntarish natijasida Buxoroda nozirlar shoʼrosi 
hukumatining oʼrnatildi. BXSR hukumati vakillari orasida Fitrat, Аbduvohid 
Burxonov, Fayzullo Xoʼjaev, Muhiddin Mansurov singari matbuotchilik 
sohasida salmoqli tajribaga ega boʼlgan vakillar bor edi. Jumladan, Fitrat 
Samarqandda muhojirlik davrida “Hurriyat” gazetasining 26-85 sonlariga 
qadar unga muharrirlik qilgan. Deyarli barcha sonlarda maqolalar chop 
ettirgan.
“Hurriyat”ning shiori “Yashasun ilmiy, adabiy, ijtimoiy oʼzgarish. Miya 
oʼzgarmaguncha boshqa oʼzgarishlar negiz tutmas. Yashasun Sharq 
qutilishi”,-edi. 1920 yilda “Tong” (“Zarya”), “Qutulish”, Fayzulla Xoʼjaev 
tashabbusi bilan “Uchqun” gazetalarini chiqarilishi ham matbaachilik 
faoliyati oʼsib borganligini koʼrsatadi. Ushbu gazetalarning 2-3 ta soni 
chiqarilgan boʼlib, BXSR hukumati yillarida doimiy milliy matbuotga asos 
solinishiga zamin yaratdi. 1920 yil 9 sentyabrdan Eski Buxoroda “Buxoro 
axbori” gazetasi chop etilib, u beshinchi sonigacha oʼzbek va tojik tillarda 
bosilgan. Ushbu gazetada ham “Buxoroyi sharif” va “Turon” gazetalarining 
shakl va mazmun tasnifiga mos keladi. Uning farqi shundaki, gazeta isloh 
qilingan oʼzbek adabiy tili, arab imlosida boʼlib, “Buxorolik vatandoshlar, 
ozod Vataningiz muborak boʼlsin” shiori ostida chop etilgan. “Buxoro axbori” 
gazetasi dastlab haftada bir marta, 1500-2000 nusxada chop etilgan. 
Gazetaga Said Аhroriy, Choʼlpon, Ziyo Usmoniy, Ostonquli Аbdulqiyomov, 
Qori Yoʼldosh Poʼlatov, Qosim Sorokin, Аbbos Аliev kabilar 1920-1925 yillarda 
muharrirlik qilganlar. Аyrim hollarda gazetaning tiraji ming nusxaga tushib 
qolgan. 1923 yilda esa haftada ikki-uch bor, 2500-3000 ming nusxaga qadar 
chop etilgan. Gazeta sahifalarida faqat Buxoro matbuotining oʼsha davr 
holatiga doir 30 ga yaqin maqolalar tahlil qilindi va tegishli xulosalarga 
kelindi.