Investitsiyalarni


  I-BOB. XORIJIY INVESTITSIYALARNI JALB QILISHDA INVESTITSIYA


Download 0.91 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/31
Sana19.06.2023
Hajmi0.91 Mb.
#1607242
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   31
Bog'liq
xorizhij investitsiyalarni zhalb qilishda investitsiya muhitini

 



I-BOB. XORIJIY INVESTITSIYALARNI JALB QILISHDA INVESTITSIYA 
MUHITINI SHAKLLANTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI 
1.
1 Xorijiy investitsiyalar: mohiyati, shakllari va xususiyatlari 
Iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish va rivojlantirish yangi investitsiya 
loyihalarini hayotga tatbiq etish va ularni moliyalashtirishning optimal variantlarini 
qidirib topish talablarini keltirib chiqaradi. Amaliyotda amalga oshirilayotgan 
investitsiya loyihalarining hajmi, miqdori va moliyalashtirish manbalariga qarab 
iqtisodiyotda yuz berayotgan o’zgarishlar haqida xulosalar chiqarish mumkin. 
Investitsiya loyihasi tushunchasining tobora keng qo’llanilishi, avvalambor, ushbu 
atamaning iqtisodiy mohiyatini anglab olish zaruriyatini keltirib chiqaradi. Bozor 
iqtisodiyotining asosiy iqtisodiy tushunchalaridan biri investitsiyalar tushunchasi 
bugungi hayotimizga keng va tez kirib kelishining o`zi uning mohiyati va 
ahamiyatini, zarurligini ko`rsatadi. 
Investitsiya (lot. investio-o’rash)-iqtisodiyotni rivojlantirish maqsadida o’z 
mamlakatida yoki xorijda turli tarmoqlarga, ijtimoiy-iqtisodiy dasturlarga, 
innovatsiya, tadbirkorlik loyihalari uzoq muddatli kapital kiritish (qo’yish)dir.
1
Investitsiyalar deyilganda barcha turdagi milliy va intellektual boyliklar tushunilib
ular tadbirkorlik faoliyati obyektlariga yo’naltirilib, daromad keltirishi yoki biror-bir 
ijobiy samaraga erishishi zarur. O`zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati 
to`g`risida”gi qonunida ko`rsatilishicha, “investitsiya bu - iqtisodiy samara (foyda, 
daromad) olish yoki ijobiy ijtimoiy natijaga erishish uchun sarflanadigan pul 
mablag`lari, banklarga qo`yilgan omonatlar, paylar, qimmatli qog`ozlar (aksiya, 
obligatsiyalar), texnologiyalar, mashinalar, asbob-uskunalar, litsenziyalar va samara 
beradigan boshqa har qanday boyliklardir”.
2
 
Investitsiyalar – bu hali mahsulot ko`rinishiga keltirilmagan, lekin ishlab 
chiqarish vositalariga qo`yilgan kapital. Makroiqtisodiyotda investitsiyalar ishlab 
chiqarishda yangi vositalarga, turar-joylarga investitsiyalar va moddiy zahiralarning 
o’sishiga qilinadigan xarajatlardan tashkil topadigan yalpi xarajatlarning bir qismi 
1
O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi-T: “O’ME” davlat ilmiy nashriyoti. 2002. 4-tom – 145-b. 
2
O'zbekiston Respublikasining “Chet el investitsiyalari to’g’risidagi Qonuni, 30. 04.1998 y. 



hisoblanadi. Investitsiyalar joriy davrda iste’mol qilinmagan va iqtisodiyotda kapital 
o’sishini ta’minlovchi YaIMning bir qismidir. 
Investitsiyalarni xorijga chiqarish, ularning mamlakatlar o’rtasidagi faol 
harakati zamonaviy jahon xo’jaligi va xalqaro iqtisodiy munosabatlarning ajralib 
turuvchi xususiyatlariga aylandi.
Investitsiyalar zamonaviy texnika va texnologiyalar bilan qurollanish, ilmiy-
texnik ishlab chiqarish va aqliy imkoniyatlarini tiklashning asosiy vositadir. 
Aynan xorijiy investitsiyalar orqali milliy iqtisodiyot jonlanib, ishlab chiqarish 
zamonaviy, raqobatdosh tovarlar ishlab chiqarishga ixtisoslashib boradi. Bu esa o`z 
navbatida yangi ish o`rinlarining tashkil etilishi va mamlakatdagi mavjud iqtisodiy 
va ijtimoiy muammolarning hal bo`lishiga olib keladi. 
Prof. D. G‘ozibekovning xorijiy investitsiyalar to‘g‘risidagi nazariy qarashlarida 
quyidagi fikrlar bayon etilgan: «Chet el investitsiyalari bir iqtisodiyot subyekti 
kapitalini o‘zga iqtisodiyotga muayyan muddatga bog‘lash bo‘lib, ichki 
investitsiyalardan risklar kengligi bilan farqlangan holda, huquqiy sharoitlarning, 
investitsiya muhitining o'zgarishi bilan tavsiflanadi va natijada mamlakatlar va 
mintaqalar bo‘ylab kapital ko

chishi yuz beradi».
3
Ushbu fikrlardan shunday xulosa 
qilish mumkinki, xorijiy investitsiyalar bir mamlakat iqtisodiyotidan mutlaqo boshqa 
davlat iqtisodiyotiga ko‘chuvchi kapital bo‘lib, u risklar doirasi kengligi bilan ichki 
investitsiyalardan farqlanadi. Shuningdek, chet el investitsiyalari mamlakatlar uchun 
tashqi moliyalashtirishning zaruriy va muhim manbai bo'lgani uchun, o‘zi bilan birga, 
juda ko‘p payqaladigan va sezilmaydigan aktivlar, turli-tuman texnologik, axborot, 
moliya oqimlarini, menejment malakalarini, jahon bozorlaridagi ish tajribalarini va 
boshqalarni olib kiradi. Ularga mamlakatlararo harakatlanish, ya’ni ko‘chib yurish, 
faoliyat yuritishning huquqiy shart-sharoitlarini almashtirish, qo‘shimcha risklar bilan 
to‘qnashish va aniq maqsadlar xos hisoblanadi.
Iqtisod 
fanlari 
doktori 
N. 
Qo‘ziyevaning ilmiy ishlarida xorijiy 
investitsiyalarning mohiyati to‘g‘risida: «Kelgusida foyda olish maqsadida kapitalni 
eksport qiluvchi xorijiy davlatlar, yuridik va jismoniy shaxslarning kapitalni qabul 
3
G'ozibekov D. G' Investitsiyalarni moliyalashtirish masalalari. T:“Moliya”, 2003.-45-b 



qiluvchi mamlakatlarga turli ko'rinishdagi boyliklar (ko'char, ko‘chmas mol-mulk
intellektual boyliklar va boshq.) va ulardan olingan daromadlar (foyda, foizlar, 
dividendlar, litsenziya va komission mukofotlar, royalti, texnik ta’minot va boshqa 
mukofotlar)ni qo'yilishiga xorijiy investitsiyalar deyiladi»,
4
degan ta’rif keltirilgan.
Chet el investitsiyalari deyilganda chet mamlakatlarning milliy iqtisodiyotga 
moddiy, moliyaviy va nomoddiy ko`rinishidagi muddatli qo`yilmalarning barcha 
shakllari tushuniladi. Bu quyidagilardan iborat bo`lishi mumkin: qo`shma 
korxonalarni tashkil qilishda o`z ulushi bilan qatnashish, xorijiy sarmoyadorlarga 
to`la tegishli bo`lgan korxonalarni barpo etish, xorijiy shaxslar tomonidan qimmatli 
qog`ozlarni, shuningdek, zayom va kreditlar olish. 

Download 0.91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling