I(q-q). indd

1. 62-su’wretten linza payda yetetug’i’n buyi’mni’n’ ko’rinisi ulu’wma halatta 
qanday jasali’wi’n tu’sindirip berin’.
2. 63-su’wretten buyi’m fokus arali’g’i’na sali’sti’rg’anda tu’rli jerlerde turg’an 
hallar ushi’n linza payda yetken ko’rinistin’ jasali’wi’n analiz yetin’.
3. 64-su’wretten shashi’wshi’ linza payda yetetug’i’n ko’rinistin’ jasali’wi’n 
tu’sindirip berin’.
1. Buyi’mnan linzag’a shekem bolg’an arali’q 40 sm, linzadan ko’riniske 
shekem bolg’an arali’q 25 sm. Linzani’n’ fokus aralig’i’n tabi’n’. Ko’rinistin’ 
hali’ 63-su’wrettegi qaysi’ halg’a tuwra keledi?
Optika
64-su’wret
63-su’wret
d
b
a
f
e
2F
F

---

93
VI bap. Jaqti’li’qti’n’ tarqali’wi’, shag’i’li’si’wi’ ham si’ni’wi’
65-su’wret
2. Buyi’mnan linzag’a shekem bolg’an arali’q 12 sm, linzadan ko’riniske she-
kem bolg’an arali’q 24 sm. Linzani’n’ fokus arali’g’i’n tabi’n’. Ko’rinistin’ 
hali’ 63-su’wrettegi qaysi’ halg’a tuwra keledi?
3. Buyi’mnan linzag’a shekem bolg’an arali’q 8 sm. Yeger linzani’n’ fokus 
arali’g’i’ 24 sm bolsa, ko’rinis linzadan qanday arali’qta payda boladi’? 
Ko’rinistin hali’ 63- su’wrettegi qaysi’ halg’a tuwra keledi?
29-§. LINZA JA’RDEMINDE KO’RINIS PAYDA YETIW
(Laboratoriyali’q jumi’s)
Kerekli a’sbaplar: optikali’q ku’sh 2,5–5 dptr a’tirapi’nda bolg’an 
do’n’es linza, elektr lampa, ekran, masshtabli’ si’zg’i’sh.
Jumi’sti’ wori’nlaw ta’rtibi
1. Elektr lampa, linza ha’m ekrandi’ 
stoldi’n’ u’stine 65-su’wrette ko’rsetilgenindey 
jaylasti’ri’n’. Bunda d ha’m f sha’ma menen 
40–60 sm a’tirapi’nda bolsi’n.
2. Lampani’ jag’i’n’. Ekrandi’ aldi’na-
arqasi’na iyterip, lampa talshi’g’i’ni’n’ yen’ 
ani’g’i’raq ko’rinisi payda bolatug’i’n arali’qti’ 
tabi’n’. Buyi’mnan (lampadan) linzag’a shekem 
bolg’an d
1
arali’qti’ ha’m linzadan ko’riniske shekem (ekrang’a shekem) 
bolg’an f
1
arali’qti’ wo’lshen’.
3. Lampa menen linza arasi’ndag’i’ arali’qti’ dw ha’m de ke 
wo’zgertirip, ta’jiriybeni ta’kirarlan’. Ekranda lampa talshi’g’i’nan’ yen’ 
ani’g’i’raq ko’rinisi payda bolg’an arali’qta fw ha’m fe lerdi wo’lshen’.
4. Linza formulasi’nan paydalani’p, ha’r bir ta’jiriybeden ali’ng’an d
1
ha’m f
1
, d
2
ha’m f
2
, d
3
ha’m f
3
ushi’n fokus arali’g’i’ F
1
, F
2
, F
3
ti yesap-
lan’.
5. F
wort
= (F
1
+ F
2
+ F
3
)/3 formulag’a qoyi’p, fokus arali’g’i’ni’n’ 
wortasha ma’nisin yesaplan’.