I(q-q). indd

UO’K 372.853(075)
KBK 22.3ya72 
ISBN 978-9943-03-302-3
UO’K 372.853(075)
KBK 22.3ya72 
F 50
© P.
Habibullayev, А.Baydedayev, 
А.
Bahramov, М. Yuldasheva,
2010, 2014.
© G’afur G’ulam ati’ndag’i’ baspa-poligrafi yali’q 
do’retiwshilik u’yi, 2010, 2014.

---

3
MOLEKULYAR FIZIKA 
HA’M TERMODINAMIKA 
TlYKARLARI’
Molekulyar fi zika ha’m termodinamika zatti’n’ ha’r tu’rli agregat 
hallari’ndag’i fi zikali’q qa’siyetlerin, diffuziya, ji’lli’li’q wo’tkizgishlik 
si’yaqli’ qubi’li’slardi’, ji’lli’li’q ta’sirinde zat hali’ni’n’ wo’zgeriwin, 
zatlardi’n’ puwlani’wi’, kondensaciyasi’, yeriwi, qati’wi’, bekkemligi, 
serippeliligi si’yaqli’ qa’siyetlerin u’yrenedi.
Fizikani’n’ «Mexanika» bo’limin u’yrengende deneler bo’lekshelerden 
du’zilgenligi itibarg’a ali’nbag’an yedi. «Molekulyar fi zika ha’m termodina-
mika» bo’limin u’yreniw bari’si’nda denelerdi qurawshi’ zatlar atom ha’m 
molekulalardan du’zilgenligi yesapqa ali’nadi’. Zatti’n’ u’lken sandag’i ha’r 
bir atom ha’m molekulasi’ni’n’ mexanikali’q qozg’ali’si’n u’yreniwdin’ 
imkaniyati’ joq. Sol sebepli bul mashqalani’ sheshiw ushi’n statistikali’q 
ha’m termodinamikali’q metodlardan paydalani’ladi’.
1. Statistikali’q metod. «Statistika» so’zi «yesaplaw», «uluwmalas-
ti’ri’w» degen ma’nislerdi an’latadi’. Statistikali’q metodta zattag’i’ ha’rbir 
bo’lekshenin’ qozg’ali’si’ yemes, wolardi’n’ na’tiyjeli wortasha qozg’ali’si’ 
u’yreniledi. Mi’sali’, molekulalardi’n’ wortasha tezligi, wortasha kinetikali’q 
energiyasi’ h.t.b. Bo’lekshelerdin’ na’tiyjeli wortasha qozg’ali’si’ wo’z 
aldi’na bo’lekshelerdin’ qozg’ali’s ni’zamli’qlari’ tiykari’nda ani’qlanadi’. 
Statistikali’q metod zatti’n’ du’zili’si’ni’n’ molekulyar-kinetikali’q 
teoriyasi’nda tiykar yetip ali’ng’an.