I(q-q). indd

Ko’lem birligindegi molekulalar sani’na molekulalar koncen-
traciyasi’ dep ayti’ladi’ ha’m n ha’ribi menen belgilenedi.
Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

9
,
n
=
V
N
Yag’ni’y:
bunda V – i’di’sti’n’ ko’lemi, N – usi’ i’di’stag’i’ molekulalar sani’.
Wonday halatta (2) an’latpadan suwdag’i’ molekulalar koncentraciyasi’
n 
≈ 3,7·10
-28 
m
-3
g’a ten’. Koncentraciya 1 sm
-3
, 1 dm
-3
, 1 m
-3
si’yaqli’ bir-
liklerde wo’lshenedi. Yeger V
=
25 sm
3
si’yi’mli’qtag’i’ 
i’di’sqa tolti’ri’lg’an 
gaz molekulalari’ni’n’ sani’ N
=
5·10
21
de bolsa, 1 m
3
tag’i’ molekulalar 
sani’, yag’ni’y molekulalar koncentraciyasi’ n 
= 2·10
26
m
-3
boladi’.
Suyi’q ha’m qatti’ haldag’i’ zatlardi’n’ molekulalari’ koncen-
traciyasi’ 10
27
–10
30
 m
-3
, gazlar, mi’sali’, normal jag’daydag’i’ 
hawa molekulalari’ni’n’ koncentraciyasi’ (0°C temperatura 
ha’m 1,013·10
5
 Pa basi’mda) 2,7·10
25 
m
-3
 ke ten’.
Molekulalardi’n’ massasi’
Suw molekulasi’ni’n’ massasi’n yesaplayi’q. Suwdi’n’ ti’g’i’zli’g’i’ 
1000 kg/me, yag’ni’y 1 m3 suwdi’n’ massasi’ 1000 kg g’a ten’. 1 me suw-
da 3,7-1028 de molekula barli’g’i’ belgili. Wonday jag’dayda suwdag’i’ 
1 molekulani’n’ massasi’n to’mendegishe yesaplaw mu’mkin:
Ani’q yesaplawlarg’a qarag’anda, suw molekulasi’ (H
2
O)ni’n’ massasi’ 
2,988·10
-26
kg g’a ten’ yekenligi ani’qlang’an. Sog’an uqsas basqa zatlardi’n 
molekulalari’ da yesaplang’an. Mi’sali’, vodorod molekulasi’ (H
2
)ni’n’ 
massasi’ 3,34·10
-27
kg, kislorod molekulasi’ (O
2
)nin’ massasi’ 5,312·10
-26 
kg, si’nap atomi’ (Hg)ni’n’ massasi’ 3,337·10
-25
kg.