I(q-q). indd

I bap. Zatti’n’ du’zilisinin’ molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’ tiykarlari’

---

8
V
m
V
2,7
·
10
−
29
m
3
1 m
3
N ≈
≈ 3,7
·
10
28
.
≈
10 
−9
m
3
0,5 m
2
S
V
d = = = 2 · 10
−9
m.
(1)
7-su’wret
(2)
Ximiya kursi’nda molekulani’ bilay ta’riyipleydi: 
Molekula – zatti’n’ ximiyali’q qa’siyetlerin wo’zinde saqlap 
qali’wshi’ usi’ zatti’n’ yen’ kishi bo’legi. 
Molekulalardi’n’ wo’lshemi
Molekulalardi’n wo’lshemin ha’r tu’rli 
usi’llar menen ani’qlaw mu’mkin. Bul usi’llardan 
yen’ a’piwayi’si’n ko’rip shi’g’ayi’q. (7-su’wret).
I’di’stag’i’ suwg’a may tamshi’si’n tami’zsaq, 
wol suwdi’n’ sha’ma menen S = 0,5 m
2
betin 
iyelep, juqa perde payda yetedi. Bunda may 
molekulalari’ suw betinde bir qabat boli’p tegis 
jayi’lg’an dep yesaplaw mu’mkin.
May tamshi’si’ni’n’ ko’lemin V
=
1 mm
3 
=
=
10
-9
m
3
dep ali’p, may molekulasi’ni’n’ 
wo’lshemin shamalap yesaplaw mu’mkin:
Ani’q wo’lshewlerge qarag’anda, molekulalardi’n’ wo’lshemi 
10
-10
 m –10
-8
 m ta’rtipte boladi’.
Mi’sali’, suw molekulasi’ wo’lshemi: d ≈ 3·10
-10
m. Molekulalar son-
day da’rejede kishi boli’p, wolardi’ yen’ ku’shli optikali’q mikroskopta da 
ko’rip bolmaydi’. Yeger suw molekulasi’ million yese u’lkeytip ko’rsetilse, 
woni’n’ u’lkenligi qumsheker da’neshesine ten’lesedi. 
Molekulalar koncentraciyasi’
Suw molekulasi’ni’n’ diametri d ≈ 3·10
-10
m bolg’anli’g’i’nan, suwdi’n’ 
bir molekulasi’ni’n’ ko’lemin tabi’w mu’mkin:
V
m
≈ d
3
≈ (3·10
-10
m)
3
= 27·10
-30
m
3
= 2,7·10
-29
m
3
.
Bul jag’dayda V = 1 m
3
ko’lemdegi suw molekulalari’ni’n’ sani’n 
yesaplaw mu’mkin: