I(q-q). indd

2. Termodinamikali’q metod. «Termodinamika» so’zi «termo» – 
«ji’lli’li’q» ha’m «dinamika» – «ku’sh», «qozg’ali’s» so’zlerinen ali’ng’an. 
Termodinamikali’q metodta u’yrenilip atirg’an zatti’n’ hali temperatura, basi’m 
ha’m ko’lem si’yaqli’ termodinamikali’q parametrler menen ani’qlanadi’.
Molekulyar fi zikani’ u’yreniwde statistikali’q ha’m termodinamikali’q 
metodlar bir-birin tolti’radi’. Bul metodlar gaz, suyi’q ha’m qatti’ hali’ndag’i’ 
zatlardi’n du’zili’si ha’m wolarda bolatug’i’n processlerdi u’yreniwde 
paydalani’ladi’. Fizikani’n usi’ bo’liminde aldi’n ala statistikali’q metodqa 
tiykarlang’an «Zatti’n’ du’zilisi’ni’n’ molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’ 
tiykarlari’» (I bap) ha’m termodinamikali’q metodqa tiykarlang’an «Ter-
modinamika elementleri»n (II bap) u’yrenesiz. Son’i’nan ha’r yeki metod 
qollang’an «Suyi’qli’qlardag’i’ bet qubi’li’slari’» (III bap), «Qatti’ deneler-
din’ qa’siyetleri» (IV bap) ha’m «Zatti’n’ agregat hali’ni’n’ wo’zgeriwi»n 
(V bap) u’yrenesiz.

---

4
I bap
ZATTI’N’ DU’ZILISININ’ 
MOLEKULYAR-KINETIKALI’Q 
TEORIYASI’ TIYKARLARI’
 
1-§ MOLEKULYAR-KINETIKALI’Q TEORIYA 
HAQQI’NDA TU’SINIK
Molekulyar-kinetikali’q teoriyani’n’ tiykarg’i faktorlari’
Zatlarda bolatug’i’n ji’lli’li’q qubi’li’slari’n ha’m bul 
zatlardi’n’ ishki qa’siyetlerin, barli’q zatlari’ ta’rtipsiz 
qozg’ali’wshi’ bo’lekshelerden ibarat dep aytatug’i’n 
ko’zqaras tiykari’nda ko’rsetetug’i’n teoriya molekulyar-
kinetikali’q teoriya dep ataladi’.
Zatti’n’ du’zilisinin’ molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’ to’mendegi 
faktorlarg’a tiykarlanadi’:
1. Zatlar bo’lekshelerden – atom ha’m molekulalardan 
du’zilgen.