I(q-q). indd

Molekulyar fi zika ha’m termodinamika tiykarlari’

---

7
Normal jag’dayda, yag’ni’y 1 atmosfera basi’m ha’m 0°C 
temperaturadag’i’ gaz molekulalari’ 1 sekundta wortasha 10
10
ma’rte 
soqli’g’i’sadi’. Ha’r bir soqli’g’i’si’w arasi’ndag’i’ arali’q 10
-8
–10
-7
m di 
quraydi’.
1. Zatti’n’ du’zilisinin’ molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’ qanday faktorlarg’a 
tiykarlanadi’?
2. A’tir iyisinin’ tarqali’wi’ mi’sali’nda molekulyar-kinetikali’q teoriyasi’na 
tiyisli faktorlardi’ qanday tiykarlaw mu’mkin?
3. Su’ttin’ suwg’a aralasi’wi’na tiyisli ta’jiriybeden qanday juwmaqqa keliw 
mu’mkin?
4. Alti’n ha’m qorg’asi’n menen wo’tkerilgen ta’jiriybede metallardi’n’ atom-
lari’ ne sebepten bir-birine wo’tken?
5. Xaotikali’q qozg’ali’s dep qanday qozg’ali’sqa ayti’ladi’? 
6. Broun bo’lekshesi ne sebepten toqtawsi’z ha’m ta’rtipsiz qozg’aladi’? 
3-su’wretten Broun bo’lekshesi’ni’n’ qozg’ali’si’n tu’sindirip berin’.
7. 4-ha’m 5-su’wretlerde su’wretlengen bo’lekshenin’ qozg’ali’si’n ta’riyiplep 
berin’.
2-§. MOLEKULALARDI’N’ WO’LSHEMI HA’M MASSASI’ 
Molekulalar
Zatlar mayda bo’lekshelerden – molekula ha’m atomlardan ibarat 
yekenligin bildin’iz. Vodorod gazi’ vodorod (H
2
) molekulalari’nan, ha’r 
bir vodorod molekulasi’ bolsa 2 vodorod (H) atomi’nan ibarat (6-su’wret). 
Hawadag’i kislorod (O
2
) molekulalari’nan, ha’r bir kislorod molekulasi 2 
kislorod (O) atomi’nan du’zilgen. Suw bolsa suw (H
2
O) molekulalari’nan 
quralg’an. Ha’r bir suw molekulasi’ 2 vodorod (H) ha’m 1 kislorod 
(O) atomi’nan ibarat. As duzi’ bolsa as duzi’ (NaCl) molekulalari’nan, 
wolardi’n ha’r biri 1 natriy (Na) ha’m 1 xlor (Cl) atomi’nan du’zilgen.
Inert gazlar ha’m metallar molekulalardan yemes, wolar atomlardan 
du’zilgen. Mi’sali’, argon zati’ argon (Ar) atomlari’nan, mi’s bolsa mi’s 
(Cu) atomlari’nan quralg’an.
Yendigiden bi’lay zatti’n’ molekulasi’ haqqi’nda so’z bolg’anda, atom-
lardan du’zilgen zatlardi’n’ atomlari’ da na’zerde tuti’ladi’.
6-su’wret