Iqtisod-moliya

resurslarning cheklanganligi
tanlash va tanlov 
variantlarining muhimligi jihatidan ketma-ketligini aniqlashni obyektiv
zaruriyat qilib qo‘yishi, glоbаl muаmmоlаrning kеskinlаshib bоrishi 
ulаrni yechish uchun o‘z navbatida ijodkorlikni talab qiladi.
Talabalarda ana shunday ko‘nikma hosil qilish kerak. Bundаy 
ko‘nikmаlаr ijоdkоrlikni rivоjlаntirishgа qаrаtilgаn mеtоdlаr yordаmidа
аmаlgа оshirilаdi. 

“Tаhliliy –ijodiy vаzifalаrni guruh bo‘lib yеchish” 

va “Delfa” mеtоdlari 
aynan ana shu maqsadga qaratilgan. 

---

---

144

Iqtisodiy fanlarni o‘rganishda maqollar 
Hozirgi davrda o‘quv jarayonini tashkil etish o‘qituvchidan faqat 
chuqur bilimgina emas, balki pedagogik mahoratga ega bo‘lishlarini,
dars berishning turli metodlarini bilishni hamda o‘z ustida tinmay 
ishlashni talab qiladi. Jumladan, iqtisodiy fanlardan dars berishda xalq
pedagogikasi yutuqlaridan keng ravishda foydalanishni bilish ham 
muhim ahamiyatga ega.
Xalq pedagogikasi asrlar davomida shakllangan, rivojlangan bo‘lib, 
xalq tomonidan yaratilgan hayotiy an’analar, udumlar, marosimlar,
bayramlar va boshqalarda o‘z aksini topgan, tarbiyaning eng dolzarb 
masalalarini hal qilishga qaratilgan umumbashariy, umuminsoniy g‘oya
va maqsadlarni amalga oshirishga qaratilgan. 
Iqtisodiy qarashlar ma’lum bir davrda xalqning an’analari, udumlari
yaratilgan tajribalar orqali kishilarga ta’sir etgan bo‘lsa, diniy 
qarashlarning shakllanishi tufayli ular diniy nuqtai nazardan axloqiy
normalar, qonun-qoidalarda mujassamlashgan va kelgusi avlodga 
yetkazilgan.
Xalqning ta’lim-tarbiya borasidagi tajribalari, qarashlarini o‘zida 
mujassamlashtirgan, etnopedagogikada alohida o‘rganiladigan, durdona
fikrlar bu maqollardir. Xalq yaratgan g‘oyat ixcham, chuqur ma’noli 
gaplar – maqollardir. G.Fuller fikricha “ Maqollar katta ma’noni uch-
to‘rt so‘z bilan ifodalanadigan shaklidir”.
Maqollar odamlarnining hayoti va turmushi jarayonida to‘plagan
tajribalari, dunyoqarashi, o‘zi yashab turgan ijtimoiy hayotga 
munosabati, hayotning ibratli saboqlari, shaxsning ruhiy holati, umid va
orzularini ifodalaydi. U xalqning kuzatuvi va xulosasi tufayli yuzaga 
keladi. Shuning uchun ham yoshlar tarbiyasiga, ayniqsa ularning axloq
va odobiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishga qodir. Qadimdan maqollar 
tarbiyalovchi rol o‘ynagan. Bir tomondan pedagogik g‘oya, ikkinchi
tomondan tarbiyaviy ta’sir, ta’lim berish funksiyasini bajargan. Shu 
tufayli ta’lim-tarbiyada samarali metod sifatida ularni keng qo‘llash
ijobiy natija beradi.
Maqollar bu o‘tmish emas, balki xalqning doimiy yangraydigan
jo‘shqin ovozi. U bugunnigina emas erta uchun ham ahamiyatini 
yo‘qotmaydi. Maqollarning o‘ziga xos xususiyati shundaki, u
tinglovchiga o‘git-nasihat yo‘sinida badiiy o‘xshatishlar orqali aytiladi.
Yoki keng ma’noli fikrni osongina tushunishga yordam beradi.

---

---

145
Barcha xalqlarda mehnatga yo‘llash, halollik pedagogikaning bosh 
vazifasi. Ular maqollarda ham o‘z ifodasini topadi. Tarixiy va pedagogik
tajriba shuni ko‘rsatadiki, mehnat shaxsni axloqiy, aqliy, jismoniy kamol 
topishida hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Dangasalik xalqlar tomonidan hayot
kechirishga yot bo‘lgan xislat sifatida doimo qoralangan. Mehnat orqali 
tarbiyalash insonning ulug‘vor, mehnatsevar, izchil va mas’uliyatli
bo‘lishiga olib keladi
Xalq mehnatni jamiyat taraqqiyotidagi rolini hisobga olibgina
qolmay, mehnatni uning natijasini qadrlashga o‘rgatgan. Barcha 
xalqlarda mehnat, halollik ulug‘langan. Ularni iqtisodiy pedagogikada,
iqtisodiyotni o‘rganishda muvaffaqiyat bilan qo‘llash mumkin.
Shu bilan birga shunday maqollar borki, ular iqtisodiyotdagi
murakkab kategoriyalarni osonlik bilan tushunishga yordam beradi. 
Masalan, iqtisodiyotda marjinal (me’yoriy) naflilikning pasayib borishi
mavjud, Ne’matning navbatdagi birligini xarid qilib, tasarrufidagi 
tovarlarni ko‘paytiradigan xaridor uchun ular qadrining pasayishi bilan
bog‘liq. Kundalik hayotda ham qadr-qimmat tushunchasi, odatda 
cheklangan kamyob ne’matlarga nisbatan qo‘llaniladi. Ehtiyojlar
to‘yingan sari nafliligi kamayib boradi. Ular nisbatan murakkab 
tushunchalar bo‘lib ularni o‘rganishda naflilik nazariyasi mohiyatini
ifodalovchi 

“Oldingdan oqqan suvning qadri yo‘q”, “Xolvaning ozi