Iqtisod moliya

Takrorlash va munozara uchun savollar 
1.Mulk iqtisodiy kategoriya sifatida qanday munosabatlarni ifodalaydi? Xuquqiy 
kategoriya sifatida-chi? 
2.Mulk munosabatlarining iqtisodiy mazmuni, ob’ekti va sub’ekt-larini ta’riflang? 
3.Mulkchilik munosabatlariga ko’proq iqtisodiy hamda huquqiy kategoriya sifatida 
qarashlarning qanday farqi bor? 
4. «Xuquq dastasi» qanday huquqlar majmuidan iborat? 
5.Manfaatlar nima sababdan ob’ektiv hamda sub’ektiv, umumiy va xususiy bo’ladi? 
6.Mulk tiplari (turlari) va shakllarini ta’riflang. Ular qaysi jihatlari bilan farqlanadi? 
7.Davlatlashtirishdan qaytish, boshqacha aytganda, iqtisodiy hayotni erkinlashtirish bilan 
mulkni davlat tasarrufidan chiqarish qanday farq qiladi? 
8.O’zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish qanday amalga 
oshirildi?
9.Prezidentimizning «Mulkchilik masalasini hal etish… bozorni vujudga keltirishga 
qaratilgan butun tadbirlar tizimining tamal toshi bo’lib xizmat qiladi»,- deb ta’kidlashining 
sababi nimada?
10. «Boylik bu puli ko’plikda emas, ko’ngli to’qlikda» degan naqlga qanday qaraysiz?  
 
Masala va mashqlar 
 1.Sentyabr oyida davlat korxonalarida 25 ming kishi ishlab 19,5 mln. so’mlik mahsulot 
ishlab chiqarildi. Xususiy kichik korxonalarda 22 ming kishi band bo’lib, 17,5 mln. so’mlik 
mahsulot yaratildi. Chet elliklar bilan birgalikda tashkil etilgan qo’shma korxonalarda esa 24 
ming kishi band bo’lgani holda 30,5 mln so’mlik mahsulot ishlab chiqarildi.
O’rtacha har bir ishlovchiga to’g’ri keladigan mahsulot miqdorini (mehnat 
unumdorligini) hisoblang. Mehnat unumdorligi nuqtai nazaridan qaysi mulk shakli samarali 
ekanligini aniqlang. Sizningcha buni sababi nimada, izohlang.
2.Qo’shningiz ekkan baqaterak tezda o’sib, sizni qulupnay ekkan eringizga soya sola 
boshladi. Siz kelishmovchilik vaziyatini hal qilish uchun qanday chora qo’llagan bo’lar edingiz. 
Mulk huquqi nuqtai nazaridan qaysi biri eng ratsional hisoblanadi?

---

a) mahalliy sudga murojaat qilasiz;
b) mahalla oqsoqoliga murojaat qilasiz;
v) bildirmaygina baqaterakni eydigan hasharot to’la idishni tashlaysiz;
g) qo’shni bilan teragini qirqsa, tovon tariqasida 2 chelak qulupnay berishga kelishasiz;
d) qulupnay etishtirishga «bor-e deb, qo’l siltaysiz»
3. Nima sababdan madaniyatli kishi tsivilizatsiyalashgan dunyoda birovni narsasini 
o’g’irlamaydi?
a) jinoyat qilgani uchun jazolanishdan qo’rqadi;
b) jamiyatdagi urf-odatlarga bo’ysunadi;
v) bunga uning ichki axloqiy qarashlari yo’l bermaydi;
v) kelajakda amaldor bo’lish imkoni yo’qotiladi
4.Quyidagi keltirilgan vaziyatlarni tahlil qilib aytingchi, amalga oshirilgan faoliyat tufayli 
«mulk huquqi» dastasining qaysi bir elementi realizatsiya qilinadi?
a)Fermer er uchastkasini ijaraga oldi, unda bug’doy etishtirib, davlatga sotdi. 
b)Erkinjon “Neksiya” avtomobilini sotib oldi va unda dala hovlisiga qatnab turibdi. 
v)Korxona o’zining tsexi binosini boshqa firmaga ijaraga berdi. 
g)Tadbirkor Odiljon boshqa tadbirkordan uncha katta bo’lmagan ikkita xonani sotib oldi. 
Bitta xonani buzib, ikkinchisini kengaytirib, ta’mirladi. 
d)Xo’jalik sudi tadbirkor Raximovdan ishlatib turgan uskunasini qarzini to’lamagani 
uchun, qarz evaziga olib qo’yishga qaror qildi. 
e)Fuqaro Akbarova o’zi yashab turgan uyini o’g’illariga vasiyat qildi. 
j)Davlat korxonasi birovning bog’idan avtomobil yo’li o’tkazdi. Bunda uning egasiga 
qirqilgan daraxtlar uchun kompensatsiya to’lanmadi. 
z)Avtomobilning egasi undan foydalanmay, avtostoyankaga qo’yib qo’ygan. O’rtoqlari 
undan avtomobilidan foydalanishga ruxsat so’rashsa bermadi. 
i)Uyidagi mulkini o’g’irlab ketishgani uchun fuqaro militsiyaga murojaat qildi. 
k)Sud korxonani tozalanmagan oqavasini anhorga tashlagani uchun jarima soldi. 
l)Fuqaro mulk qilib olgan er uchastkasiga ishlov berdi. Kelajakda uni sotmoqchi emas. 
5.Quyidagi jadval raqamlariga e’tibor bering. Unda mamlakatimizda 2002-2003 yillarda 
iqtisodiyotni erkinlashtirishni chuqurlashtirishni amalga oshirish jarayoni aks etgan. Berilgan 
raqamlar asosida tashkil etidgan nodavlat korxonalari hajmida aktsionerlik jamiyatlari, xususiy 
korxonalar va boshqa turdagi korxonalar ulushini hisoblang. 
Undan qanday xulosa chiqarish mumkin? Mulkchilik nuqtai nazaridan qarasak, korxona 
maqomi mahsulot ishlab chiqarish turlarini tanlashda rol o’ynaydimi? Mulkni davlat tasarrufidan 
chiqarish bilan xususiylashtirishni farqi bormi? Iqtisodiyotni erkinlashtirishnichi?