Iqtisodiy samaradorligini belgilaydigan asosiy sifat kursatgichlaridan

Kirish
Mamlakatning yagona transporti tizimida fukaro aviatsiyasi muxim urin tutadi va iktisodiy xayotda kundan-kunga kattarok axamiyat kasb etmokda Xavo yullarida tashishning usib borishi unimdor va kulay aviatsiya texnikasining yaratilishi bilan boglik. Keyingi yillarda И-86,Л-410, ПИ-62,ТИ-154 rusumli xavo kemalari paydo buldi. Keng fyuzelyajli И-86 350 uringa ega,passajir okimi katta yullarda ishlatiladi.И-76,АН-26 xavo kemalari bortida konteynerlar va boshka yuklarni ortadigan-tushiradigan vositalarga ega.
Xavo transporti samarali ishlashi uchun yaxshi taraqqiy etgan,xavo kemalarining uchishini taminlaydigan er usti vositalari bilan kurollangan aerodrom va aeroportlar tarmogi bulishi kerak.aerodrom inshoatlarini texnik jixatdan tugri tutish va rejali ogoxli tamir etish xam muxim axamiyatga ega.
Aeroportning asosiy qismi aerodrom xisoblanadi.U maxsus tayyorlangan er uchastkasi bulib,xavo kemalarining kutarilishi,kunishi,Burilishi turishi va ularga xizmat kursatilishini taminlaydigan inshoatlar va uskunalar majmuidan iborat.
Aerodromlarni ekspluatatsiya kilish turli iklim sharoitlarida,yilning va sutkaning istalgan vaktida xavo kemalarining xavfsiz va uzluksiz ishlashini taminlashi kerak.Uchish xavfsizligi,Bu xamma texnik vositalar kafolatlangan uchishi Bulib,unda zarraga miqyosidagi falokatdan tortib xalokatgacha,Bironta kungilsizlik xatarli Bulmasligi kerak.Uchish xavfsizligi kup jixatdan kutarilish –kunish Burish yullari va perronlar koplamasining yuzasi xolatiga Boglik.Xavo kemalarining muntazam uchishi Bu reyslarni jadval buyicha qatiy bajarishdir .U fuqaro aviatsiya bulinmalri ishining rentabelligi va
Iqtisodiy samaradorligini belgilaydigan asosiy sifat kursatgichlaridan
biri xisoblanadi.Uchish qunishning avtomatik tizimi bilan jixozlangan aeroportlarda xavo kemalarining uchish muntazamligini taminlash,ayniqsa muxim axamiyatga ega Uchish xavfsizligi va muntazamligini koplamalarning xolatini yaxshilash va tamirlash usullari orkali taminlash aeradromning ekspluatatsiya xizmati kismlari: aerodrom xizmati,tashish xizmati.Aloqa xizmati va boshqalarning dolzarb masalalaridan biridir.
Xavo kemalarining uchishini tashkil etish,bajarish va taminlash va aeradrom atrofida,trassalarda uchishni boshkarish koidalari ,,Xavo yullari kodeksi ‘’ bilan belgilanadi.
Aerodromlarni ekspluatatsiya kilish va tamirlash koidalarini belgilovchi va GOST xamda boshka xujjatlarga tegishli meyoriy talablar kuidagi xujjatlarga berilgan ,,Qurilish meyoriy va koidalari.Aerodrom (KKM 2.05.08 .85) qurilish meyoriy va qoidalari,ishlarni bajarish va qabul qilish.aeradromlar’’(KKM III-46-79).
Havoda tashishlarning muntazam va xavfsizligini ta’minlashning asosiy shartlaridan biri – havo kemalarining xavfsiz parvozlari yuqori darajada bo‘lgan holda, kerakli xarakatlanish jadalligini ta’minlaydigan havo va er usti vositalari hisoblanadi.
Zamonaviy aeroport – havo kemalarining kerakli darajadagi havfsiz va muntazam parvozlari va yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatishning yuksak ishonchliligini ta’minlaydigan, murakkab va qimmatbaho inshootlar va texnologik uskunalar kompleksidan iborat.
Aeroportlar faoliyati yo‘lovchilar va boshqa mijozlar-aviaxizmatlarni bajaruvchilar yoki shunga yordam beruvchi iste’molchilarning talablari doirasida amalga oshiriladi. Aeroportlar xizmat ko‘rsatish hududidagi aholining aviatsiya xizmatlariga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirish, foydani kafolatlashi (HK dagi foydalanuvchilar, yo‘lovchilar, mijozlar, ijarachilar va b.) avtotransport bozori talablariga muvofiq ishlab chiqarish quvvatlaridan samarali foydalanish va kengaytirish, bunda foydalanuvchilar hayotining xavfsizligi, sog‘lig‘i, mulkiy manfaatlarini ta’minlashi, aeroport faoliyatining mamlakatdagi va xorijdagi me’yorlari, shartlari, qoidalariga amal qilishi zarur.
Aeroport ob’ektlarini yangidan qurish va rekonstruksiya qilishga ajratiladigan investitsiya mablag‘lari aeroportning ishlab chiqarish faoliyatidan olinadigan, bashorat qilinadigan daromadi bilan aniqlanadi
Aeroport qurilishi loyiha tadqiqot ishlarini olib borish va qurilishning tegishli texnik iqtisodiy asosini tuzish va aeroportning bosh rejasini ishlab chiqishdan boshlanadi.
Aeroportning bosh rejasi quyidagi asosiy talablarga javob berishi kerak:

• 
  Aeroportni rivojlantirish istiqbolini 20 yilga hisobga olish;
  
• 
  Aeroportning ekspluatatsion bo‘limlari ishlarining zamonaviy texnologiyasiga asoslanish hamda havo kemalarini maksimal o‘tkazish qobiliyatini va iqtisodiy samaradorligini ta’minlash;
  
• 
  Atrofdagi joyning (aerodrom hududiga yaqin) turli vaziyatlarga mo‘ljallangan rejasi va shaharning bosh rejasi bilan muvofiq bo‘lishi bunda uning rivojlanishi uchun qiyinchilik tug‘dirmaslik;
  
• 
  Xizmat ko‘rsatiladigan shahar va yaqin atrofdagi aholi punktlari bilan ishonchli transpport aloqasini ta’minlash;
  
• 
  Hududdan oqillona foydalanishni ta’minlash va aeroport binoloari va inshootlarini avtomatlashtirishni texnologik loyihalash, shuningdek qurilish uchastkasini obodonlashtirish bo‘yicha ekologik, sanitariya va yong‘inga qarshi me’yorlarga amal qilish.
  

Aeroportning bosh rejasi aeroport texnik xizmat ko‘rsatish hududidagi uchish polosasi, alohida binolar va inshootlar, havo kemalarining havoda xarakatlanishini boshqarish, radionavigatsiya va qo‘nish ob’ektlarining konnfiguratsiyasi, shuningdek, shahar tomondan aeroportga kirib kelinadigan yo‘llar bilan aniqlanadi.
“Aeroportning bosh rejasi” kurs ishining asosiy vazifasi – aeroportdagi turli xizmatlarning ishlab chiqarish jarayonlarini e’tiborga olgan holda, aeroportdagi asosiy bino va inshootlarning texnologik parametrlarini hisoblash, aeroportningbosh rejasida ularning rejalashtirish echimlari biilan bog‘liq bo‘lgan texnik-iqtisodiy masalalarni hal qilishdan iborat.