≪Iqtisodiy ta ’limotlar tarixi≫ iqtisodiyot fanining faktologiya va

oqimlar, qarashlar, g‘oyalar ta’sirida o‘ziga xoslik, yangilanish kasb etib 

bordi. Ana shunday yangi liberalizm oqimidan biri- 

≪sotsial bozor xo‘jaligi≫ 

g‘oyasidir. Unga ko‘ra, bozor shunday ajoyib adolatli erkin mexanizmdirki, 

u talab va taklif qonuni ta’sirida narxlarni shakllantiradi, ya’ni bozor 

narxini vujudga keltiradi, u esa resurslami kerakli, samara beradigan 

jabhalarga qarab taqsimlaydi. Faqat erkin bozor narxi vositasidagina bozor 

muvozanatiga erishiladi. 

LiberaUzm nazariyasi, umuman iqtisodiyotni tartiblashtirishga qarshi 

emas. Faqat bu vazifani davlat emas, bozor va undagi narx bajargani 

ma’qul.  

3-savol javobi:

 Uilyam Petti. Angliya klassik siyosiy iqtisodining asoschisi. U 1623- 

yilda Angliyaning janubidagi Romsi shahrida hunarmand-to'qimachi oilasida 

tug'ilgan. U. Petti har tomonlama yuksak bilimli inson bo‘lgan. Kapitalistik 

tuzumni tabiiy va abadiy deb hisoblagan. Tovaming almashuv qiymatini 

tan olgan. Statistika (

≪Siyosiy arifmetika≫) faniga asos solgan. Aholiga boylik 

yaratuvchi sifatida qaragan. 

6-bilet 

1-savol javobi: Qadimgi Xitoy ijtimoiy hayotida Daotsizm (aynan-yo‘l) g'oyalari 

alohida o‘rinni egallaydi, uning asoschisi Lyu-Szidir. U taqiqlovchi 

qonunlarga amal qilmaslikni taklif etdi; qonunlar ko‘pligi tufayli ≪xalq 

kambag'allashmoqda

≫ degan edi. Daotsizm g‘oyalari konfUtsiylikka qaramaqarshi 

bo‘lib, insoniyat awalgi majburiyatlardan voz kechishi, oddiy 

tabiiy hayotga qaytishi kerak, degan fikmi ilgari suradi. Bu g‘oyaga ko‘ra, 

inson ibtidoiy davrga qaytishi, yangj mehnat qurollaridan foydalanmasligi 

kerak. Ko'rinib turibdiki, unda konservatizm unsuri bor, ammo bu g‘oyada 

ma’lum ijobiylik ham bor edi. Zero o‘sha davrlarda sivilizatsiya yutuqlari 

ekspluatatsiya manfaatlariga ham xizmat qilayotgan edi. 

2-savol javobi: A. Mankreten dasturi 

Fransiya tashqi savdo ekspansiyasini kengayishini ko‘zlagan edi. Dastur 

qisman monetarizm g‘oyalarini ifodaladi, shu bilan birga, unda savdo balansi 

konsepsiyasi ham yoritildi. Mankretenning yuqoridagi nomdagi asari tufayli 

iqtisodiyot fani 

≪Siyosiy iqtisod≫ nomini oldi. 

Merkantilizm nazariyasi XVII asming ikkinchi yarimida Koordinal 

Rishelye (1624-1642) hukmronligi va Lyudovik XIV ning moliya vaziri 

---

Kolber (166l-1683)ning faoliyati davrida hayotga qat’iyat bilan tatbiq 

qilindi. Manifaktura ishlab chiqarishini yuzaga keltirish, uning o‘sishini 

ta’minlovchi shart-sharoitlar (sanoatchilar va savdogarlar turli imtiyozlar 

va qarz berish, xorijlik ustalami jalb etish va boshqalar)ni yaratishga kirishildi. 

Fransiyada dengiz floti ishga tushdi, mustamlaka kompaniyalar vujudga 

keldi, tashqi savdo faoliyati kengaydi. 

3-savol javobi:

 Adam Smit iqtisodchi va faylasuf, ingliz buijua klassik siyosiy iqtisodi 

namoyandasidir. 1759- yilda A. Smitning 

≪Ma’naviy tuyg'ular nazariyasi≫ 

kitobi, 1776- yilda esa uning asosiy asari — 

≪Xalqlar boyligining kelib 

103 

chiqishi va sabablari xususidagi tadqiqot

≫ kitobi nashr etildi. A. Smitning 

ushbu asari jahon ilm-u fani xazinasidan munosib o‘rin egalladi. 

A. Smitning shaxsiyati va uning dunyoqarashlari butun xo‘jalik faoliyatini 

(ustaxonaning joylashuvi, ishchi va shogirdlar soni, ishlab chiqarish va 

sotish ruxsat etilgan mahsulot hajmi) qat’iy reglamentlashtirish xos bo‘lgan, 

tobora kuchsizlanib va yo'qolib borayotgan feodal ishlab chiqarish bilan 

har qanday tashqi (hamda feodal- sex) cheklovlardan holi bo'lgan istalgan 

ishlab chiqarishning erkinlikka intilishi xos bo‘lgan burjua tovar ishlab 

chiqarish o'rtasidagi kurash avjiga chiqqan davrda shakllandi. U jamiyatning 

olg‘a siljishini kafolatlaydigan ilg‘or harakat bo‘lib, shu paytda industrial 

(mashinalar yordamida) ishlab chiqarish dunyoga kelayotgan edi. 

7-bilet 

1-savol javobi: