Iqtisodiy tadqiqotlarda sotsialistik yo`nalish

Sotsializmning tanqidlaridan biri shundaki, hatto hukumat amaldorlari narxlarni to'g'irlay olsalar ham, turli ishlab chiqaruvchilar o'rtasidagi raqobatning yo'qligi bunga rag'batni kamaytiradi. Muxoliflar shuningdek, ishlab chiqarishni jamoatchilik nazorati majburiy, samarasiz byurokratiyani keltirib chiqaradi. Nazariy jihatdan bir xil markaziy rejalashtirish qo'mitasi minglab mahsulotlarning narxini belgilashi mumkin, bu esa bozor talablariga zudlik bilan javob berishni qiyinlashtiradi. Sotsializmning eng qizg'in tanqidchilari uning pastki va o'rta sinflar uchun turmush darajasini oshirishni tarixan isbotlash qiyinligini ta'kidlaydilar. 80-yillarga kelib, aksariyat ruslarning iqtisodiy farovonligi g'arbliklarning farovonligini Sovet Ittifoqining parchalanishiga zamin yaratdi. Shu bilan birga, Xitoyning o'sishi 1970 va 80-yillarning oxirlarida bozorga yo'naltirilgan islohotlarni amalga oshirgandan keyingina jadallashdi.

1.2Iqtisodiy sotsiologiyaning fan sifatida shakillanishi. Iqtisodiy sotsiologiya XX asrning 50-yillarning o‘rtalarida AQShda fan sifatida shakllanib dastlab tor doiradagi olimlarning qiziqtirgan bo‘lsa, endilikda bu fan juda taraqqiy etgan va uning muammolari tadqiqoti bilan ko‘pgina mamlakatlar olimlari jiddiy shug‘ullanadilar. hozirgi davrda bu fan ham G‘arbda, ham Sharqda sotsiologik bilim taraqqiyotining markaziy yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Iqtisodiy sotsiologiyaning sobiq SSSR parchalanishi natijasida shakllangan yosh mustaqil davlatlar uchun, ularning ananaviy siyosiy iqtisodga asoslangan. Islohatlarni muvaffaqiyatli ravishda amalga oshirishlik uchun aynan shu nuqtai nazardan qaraganimizda, iqtisodiy sotsiologiyaning o‘rnini betakrorligi yaqqol namoyon bo‘ladi. Iqtisodiy sotsiologiyaning predmeti mohiyatini bilishlik uchun esa uning shakllanishini tariqqiy shart-sharoitlariga murojaat qilish kerak. Xuddi shu sabablar tufayli bundan buyon boshqaruv sohasida asosiy e'tiborni psixologik va intellektual imkoniyatlarni ishga solishlik tomoniga qaratishlik jiddiy ma'no kasb etadi. Aynan shu davrda sotsiologiyadagi ko‘pgina tarmoq yo‘nalishlar — industrial sotsiologiya, muassasalar sotsiologiyasi, shahar sotsiologiyasi va boshqalar paydo bo‘la boshladi.