Iqtisodiyot asoslari

bozordagi taklif miqdoriga ta’sir o’tkazish imkoniyatining mavjudligi; 
- 
sun’iy tarzda narx belgilash orqali bozor muvozanatini izdan chiqarish; 
- 
bozorga boshqa ishlab chiqaruvchilarning kirib kelishiga yo’l qo’ymaslik 
kabi oqibatlarni keltirib chiqaradi.
Monopoliyalar asosan ikki holatda vujudga keladi. Birinchi holatda, 
monopoliya yirik korxona tomonidan iqtisodiy nochor korxonalarni qo’shib olish 
natijasida shakllansa, ikkinchi holatda esa, monopoliya, olingan daromadlarning 
o’sib borishi evaziga shakllanadi. Raqobat bir tomondan ishlab chiqarishning 
yiriklashuviga ta’sir etadi. Chunki, raqobat natijasida ayrim korxona yoki firma 
iqtisodiy jihatdan yiriklasha borsa, ayrimlari bozorda to’g’ri mo’ljal 

---

41 
olaolmaganliklari tufayli, daromad olishdan mahrum bo’lishlari sababli, o’zlariga 
nisbatan iqtisodiy salohiyati yuqori bo’lgan korxonalarga qaram bo’la boshlaydilar. 
Ular asosan qarz ya’ni kredit ko’rinishida qarz olishlari va o’z vaqtida uni qaytara 
olmasliklari natijasida, ularga dastlab, iqtisodiy jihatdan keyinchalik esa, huquqiy 
jihatdan ham qaram bo’lib qoladilar.Hozirgi kunda respublikamizda iqtisodiyot-
ning tarmoq tuzilmasini qayta qurishga, iqtisodiyotda monopolistik faoliyatni 
cheklash, raqobatchilik muhitini qaror toptirishga qaratilgan 
jadal 
iqtisodiy 
siyosat olib borilmoqda. Prezidentimiz I.A.Karimov milliy iqtisodiyotning
tuzilmasini qayta qurish bo’yicha ishlab chiqilayotgan va amalga oshirilayotgan
chora - tadbirlar to’g’risida gapirib, quyidagilarni alohida ta’kidlab o’tadi: 
“Respublika aholisining oziq - ovqat mahsulotlariga, talab katta bo’lgan 
tovarlarga, ayniqsa, bolalar va katta Yoshdagilarga mo’ljallangan tovarlarga 
bo’lgan eng zarur ehtiyojlarni qondirishni ta’minlash;