Iqtisodiyot” kafedrasi kurs ishi. Мавзу: korxonalar faoliyatini boshqarishda moliyaviy strategiyaning o’rni

Korxonalarda moliyaviy strategiyani ishlab chiqish va amalga
oshirishning amaldagi holati tahlili
Tasniflanishning ko’rib chiqilgan turlarini hamda moliyaviy strategiyani
ishlab chiqish printsiplarini hisobga olgan holda korxona moliyaviy faoliyati
strategik maqsadlarini shakllantirish jarayoni tashkil etiladi. Bu jarayon quyidagi
bosqichlar bo’yicha amalga oshiriladi


5-rasm. Korxona moliyaviy faoliyati strategik maqsadlarini shakllantirish bosqichlari tarkibi va ketma-ketligi

1. Korxonaning moliyaviy asoslarini shakllantirish. Moliyaviy faoliyatning
strategik maqsadlarini shakllantirish jarayoni aniq bir korxona moliyaviy
asoslariga tayanadi. Moliyaviy asos aniq bir korxona misolida umumiy rivojlanish asoslarini, ta’sischilar va bosh menejerlar moliyaviy mentalitetini, korxonaning
missiyasini aniq ko’rsatib beruvchi moliyaviy faoliyatni amalga oshirishning eng
muhim printsiplarini tavsiflaydi. Korxonaning moliyaviy asosi moliyaviy
rivojlanish jarayonida mos ravishda tashkil etiladigan qiymatliklar va ishonchni
aks ettiradi. Moliyaviy asos nafaqat iqtisodiy, shu bilan birga moliyaviy faoliyatni
amalga oshirish jarayonida menejerlarning axloqiy holatini ham qamrab oladi.
Moliyaviy asos aniq aks etganda moliyaviy faoliyatni rivojlantirish va
samaradorlikni oshirish, barcha tarkibiy moliyaviy bo’linmalarda strategik hamda
taktik qarorlar qabul qilish jarayonining barcha bosqichlarida foydalaniladigan
amaliy natija beradigan instrument sifatida gavdalanadi. Real amaliyotda ko’zga
ko’ringan moliyaviy boshqaruv, moliyaviy asos boshqa barcha sub’ektlar
tasavvurida moliyaviy munosabatlar bo’yicha korxonaning jamiyatdagi yuqori
obro’-e’tiborini shakllantirish yoki mustahkamlash imkonini beradi.
1. Strategik moliyaviy rivojlanishning kutilayotgan natijalariga erishishda
ob’ektiv to’siqlarni hisobga olish. Strategik moliyaviy maqsadlarni
shakllantirishga dastlabki yondashuv asosida korxonaning kelgusi strategik
moliyaviy holati haqida tasavvur yoki kutilayotgan holat yotadi. Lekin hech bir
korxona kelgusi strategik moliyaviy holatga mos moliyaviy maqsadlarini
to’siqlarni hisobga olmasdan tanlay olmaydi. Xo’jalik sub’ekti moliyaviy asosni,
moliyaviy rivojlanishning bosh strategik maqsadi ko’rsatkichini, hattoki moliyaviy
faoliyatning asosiy noiqtisodiy maqsadlari tizimini erkin tanlashi mumkin. Ammo,
bunday faoliyatning asosiy strategik iqtisodiy maqsadlari tizimi korxona moliyaviy
menejeri tomonidan nazorat qilinmaydigan ob’ektiv cheklanishlarni hisobga olgan
holda aniqlanadi. Shunday ob’ektiv to’siqlardan biri sifatida korxonaning ko’lami qaraladi. Kichik korxonalarda moliyaviy resurslar etishmasligi diversifikatsiyalangan
moliyaviy faoliyat amalga oshirish va keng ko’lamli moliyaviy strategiya
maqsadlarini belgilash imkonini bermaydi. Shuning uchun moliyaviy resurslarni
shakllantirish imkoniyati (yuqorida keltirilgan strategik moliyaviy rivojlanishning
birinchi dominant sohasi bo’yicha) korxona strategik moliyaviy rivojlanishidan kutilayotgan natijalariga erishishda muhim ob’ektiv to’siq sifatida ko’zga
tashlanadi. Shu bilan birga moliyaviy faoliyat strategik maqsadlarini tanlashning chuqur tashkil etilishi va atroflicha o’rganilgan holda belgilanishi bilan bog’liq korxonalar ko’lami har doim ham yagona ob’ektiv cheklanish sifatida qaralmaydi. Hattoki yirik korxona ham o’z strategik maqsadlariga moliyaviy faoliyatning barcha
yo’nalishlari va shakllari bo’yicha yuqori darajada kutilgan natijalar bilan erisha
olmaydi. Bunday holatda ob’ektiv cheklanish sifatida investitsiyalashga, korxona
operatsion jarayonlarini ta’minlashga mos iste’molga yo’naltiriladigan moliyaviy
resurslarning hajmi yuzaga chiqadi. Bu ob’ektiv to’siq “investitsiyalar kritik
massasi” kontseptsiyasida qaraladi. “Investitsiyalar kritik massasi” korxonada sof
operatsion foyda shakllanishi imkonini beruvchi investitsion faoliyat minimal
ko’lamini tavsiflaydi. Iqtisodiy globallashuv, texnologik rivojlanish sur’atlarining
tezlashishi kapital qaytimi me’yorlarining pasayishi “investitsiyalar kritik massasi”
doimiy o’sishin shart qilib qo’yadi, chunki o’zgarmagan daromadlar sharoitida
korxona iqtisodiy rivojlanishi murakkablashadi va moliyaviy o’sish bo’yicha
strategik maqsadlar miqdor ko’rsatkichlari pasayadi. Korxonani strategik moliyaviy rivojlantirishning kutilgan natijalariga erishishda sezilarli ob’ektiv cheklanishlar ichki va tashqi omillar ta’sirini hisobga olgan holda aniqlangan korxona strategik moliyaviy holatiga bog’lanadi. Bu strategik moliyaviy holati “zaiflik va to’siqlar” kvadrantida joylashgan korxona uchun ayniqsa kuchli ta’sir ko’rsatadi. Muhim ob’ektiv cheklovlarning korxona moliyaviy faoliyati strategic maqsadlariga yo’naltirilganligining aniqlanishi imkoniyatlar bilan birga moliyaviy rivojlanish talablarining korxona faoliyat davomiyligi bosqichlarida yuzaga
chiqadi.