"Iqtisodiyot" kafedrasi mudiri

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

---

5

2.

Kurs ishni bajarish grafigi

Ishni bajarish muddati

Ishning nomi

Boshlanishi

Tugashi

Bajaranligi 

to’risidagi

Belgi

1

Al- Farg’oniy nomli va 

FarPI

axborot

resurs

markazlarida (ARM) mavzu 

bo’yicha adabiyotlar yig’ish.

15.09.2020

21.09.2020

2

Ishning rejasini tuzish

22.09.2020

28.09.2020

3

Kirish qismi bo’yicha ishlash 29.09.2020

08.10.2020

4

Birinchi  -  Ishlab  chiqarish 

samaradorligi 

va 

uning 

ko’rsatkichlari.

09.10.2020

19.10.2020

5

Ikkinchi  -  Ishlab  chiqarish 

imkoniyatlari 

va 

uning 

chegarasi.

20.10.2020

30.10.2020

6

Uchinchi  -  Ishlab  chiqarish 

imkoniyatlari chizig’i.

31.10.2020

08.11.2020

7

To’rtinchi  -  Imkoniyatlardan 

foydalanish 

asosida 

samaradorlikni 

oshirish 

yo’llari.

09.11.2020

16.11.2020

8

Xulosa

qismini tayyorlash

va yozish.

17.11.2020

23.11.2020

9

Adabiyotlarni

rasmiyashtirish

24.11.2020

30.11.2020

10

Ilovalarni rasmiylashtirish

01.12.2020

07.12.2020

11

Tugallangan

kurs

ishini

ilmiy rahbarga taqdim etish.

08.12.2020

14.12.2020

    Topshiriq berilgan sana:       15.09.2020

    Tugallangan kurs ishni topshirish sanasi:    24.12.2020                         

     Kurs ishi rahbari:

                 To’ychiyeva O.

        Topshiriqni oldim:                            Maxamadjonov Yaxyobek.

         Kafedra mudiri

                Muminova E.A.

---

6

1-

ilova

T A Q R I Z

Talaba  

 

fakultetining 

guruh

 

mavzusida bajarilgan.

1.

Kurs ishining mazmuni  

2.

Kurs ishining ijobiy tomonlari 

3.

Kurs ishining salbiy tomonlari 

4.

Kurs ishini rasmiylashtirish  

5.

Xulosa 

Taqrizchi:

 

(Imzo)

(F.I.Sh.)

« 

» 

2020

---

7

                                                   Kirish

     Har  qanday  tijorat  tashkilotining  asosiy  maqsadi  foyda  olish,  shuningdek, 

iqtisodiy  sub’ektning  nafaqat  saqlab  qolish,  balki  bozordagi  ishtirokini 

kengaytirish istagi hamdir. Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxona maksimal foyda 

olishga  intilishi  kerak.  Shuning  uchun  zamonaviy  bosqichning  dolzarb 

vazifalaridan  biri  bu  korxonalar  faoliyati  jarayonida  foydani  shakllantirishni 

boshqarishdir.  Foyda  shakllanishini  vakolatli  va  samarali  boshqarish  , 

foydalanishni  o’z  ichiga  oladi.  Foyda  shakllanishi  bilan  bir  qatorda  har  bir 

korxonada  uni  taqsimlash  va  ishlatishni  samarali  boshqarish  ta’minlanishi  kerak. 

Foyda  taqsimoti  asosiy  maqsad  –  korxona  egalarining  farovonligini  oshirishni 

amalga oshiradi.

   Ushbu  kurs  ishining  maqsadi  foydani  oshirish  ,  tamsimlash  va  pandemiya 

sharoitida  foyda  olish  usullarini  o’raganishdir.  Ushbu  maqsadga  erishish  uchun 

quyidagi  vazifalarni  hal  qilish  kerak:  foydaning  iqtisodiy  mohiyatini,  uning 

iqtisodiyotdagi  ro’lini  ko’rib  chiqish,  uning  qiymatiga  ta’sir  qiluvchi  omillarni 

aniqlash,  foydani  rejalashtirish  usullari  va  uni  korxonada  taqsimlash  va  ishlatish 

jarayonlarini o’rganish, xulosalar chiqarish.

    Bozor  iqtisodiyoti  korxonalarni  boshqarish  tizimiga  xos  talablarni  belgilaydi. 

Bozor  sharoitidagi  foyda  iste'mol  uchun  emas,  balki  korxonaning  iqtisodiy 

o'sishini va uning raqobatdoshligini ta'minlaydigan investitsiyalar va innovatsiyalar 

uchun  ishlatiladi.  Bozor  kon'yunkturasi  o'zgarishiga  muvofiq  barqaror  moliyaviy 

holatni  saqlash  va  ishlab  chiqarishni  doimiy  ravishda  yaxshilash  uchun  iqtisodiy 

vaziyatdagi  o'zgarishlarga  tezroq  javob  qaytarish  kerak.  Korxona  o'z  faoliyatini 

mustaqil ravishda rejalashtiradi va ishlab chiqarilgan mahsulotga bo'lgan talab va 

ishlab  chiqarish  va  ijtimoiy  rivojlanishni  ta'minlash  ehtiyojidan  kelib  chiqqan 

holda  rivojlanish  istiqbollarini  belgilaydi.  Mustaqil  rejalashtirilgan  ko'rsatkich, 

boshqalar qatorida foyda bo'ldi.

    Foyda  -  bu  butun  korxonaning  ishlab  chiqarish  va  xo'jalik  faoliyatini 

tavsiflovchi  yakuniy  moliyaviy  natija,  ya'ni  u  korxonaning  iqtisodiy 

---

8

rivojlanishining  asosini  tashkil  etadi.  Foyda  o'sishi  korxona  faoliyatini  o'zini  o'zi 

moliyalashtirish,  kengaytirilgan  takror  ishlab  chiqarishni  amalga  oshirish  uchun 

moliyaviy  asos  yaratadi.  Shu  sababli  byudjet,  banklar  va  boshqa  korxonalar 

oldidagi majburiyatlarning bir qismi bajariladi. Shunday qilib, foyda korxonaning 

ishlab  chiqarish  va  moliyaviy  faoliyatini  baholash  uchun  eng  muhim  narsaga 

aylanadi.

    Foyda  olish  -  bu  korxona  faoliyatining  zaruriy  shartidir.  Foyda  (rentabellik) 

menejment  samaradorligini  baholaydi,  foyda  iqtisodiy  va  ijtimoiy  rivojlanishni 

moliyalashtirishning  asosiy  manbai  hisoblanadi;  rentabellik  joriy  xarajatlar, 

xarajatlar  va  moliyaviy  investitsiyalarni  optimallashtirish  uchun  investitsiya 

loyihalari va dasturlarini tanlashning asosiy mezoni bo'lib xizmat qiladi.

    Ushbu  kurs  ishi  foydani  oshirishning  iqtisodiy  mohiyatini,  uning  korxona 

faoliyatidagi  rolini,  korxonada  taqsimlanishini,  shuningdek  pandemiya  sharoitida 

ham qanday foyda olishni  o'rganadi.  

    

Hozirgi vaqtda kompaniya o'z faoliyatini mustaqil ravishda rejalashtirmoqda va 

ishlab  chiqarilgan  mahsulotga  bo'lgan  talab  va  ishlab  chiqarish  va  ijtimoiy 

rivojlanishni  ta'minlash  ehtiyojidan  kelib  chiqqan  holda  rivojlanish  istiqbollarini 

aniqlaydi.  Mustaqil  rejalashtirilgan  ko'rsatkich,  boshqalar  qatorida  foyda  bo'ldi. 

Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  iqtisodiy  rivojlanishning  asosi  foyda,  korxona 

samaradorligining  muhim  ko'rsatkichi,  uning  hayot  manbalari  hisoblanadi.  Biroq, 

foydani  rejalashtirish  va  shakllantirish  faqat  korxona  manfaatlariga  tegishli  deb 

taxmin  qilish  mumkin  emas.  Bunga  davlat  (byudjet),  tijorat  banklari,  investitsiya 

tuzilmalari,  aktsiyadorlar  va  boshqa  qimmatli  qog'ozlar  egalari  qiziqish 

bildirmaydilar.

    Qattiq 

raqobat 

mexanizmini 

shakllantirish, 

bozor 

kon'yunkturasi 

o'zgaruvchanligi, bir tomondan, korxonaga ichki resurslarni o'z ixtiyorida samarali 

ishlatish  zarurati,  ikkinchi  tomondan,  o'zgarib  turuvchi  tashqi  sharoitlarga  o'z 

vaqtida  javob  berish,  jumladan:  moliya-kredit  tizimi,  davlatning  soliq  siyosati, 

narxlash mexanizmi, bozor sharoitlari, yetkazib beruvchilar va iste'molchilar bilan 

---

9

munosabatlar.  Yuqoridagi  sabablarga  ko'ra  tahliliy  faoliyat  yo'nalishlari  ham 

o'zgarmoqda.

    Ishlab chiqarishning yuqori iqtisodiy samaradorligini ta'minlash uchun iqtisodiy 

faoliyat uchun qulay muhitni yaratishga va korxonani maksimal foyda (daromad) 

ga yo'naltiradigan davlat iqtisodiy siyosati zarur.

    Korxonaning  muvaffaqiyatli  ishlashini  davlat  belgilaydi,  shu  sababli  foydani 

shakllantirish va undan foydalanish muammolari hozirgi kunda juda dolzarbdir.

    Foyda  taqsimotini  optimallashtirish,  ya'ni  korxonada  olib  boriladigan  foyda 

taqsimotining  moliyaviy  siyosati  aylanmaning  ko'payishini,  o'z  kapitalining 

ko'payishini va kapitalning maqbul tuzilmasiga erishishni ta'minlashi kerak.

    Foydani  taqsimlash  va  undan  foydalanishni  tahlil  qilishning  asosiy  vazifasi 

hisobot yilida foydani o'tgan yilga nisbatan taqsimlashda rivojlangan tendentsiyalar 

va  mutanosibliklarni  aniqlashdir.  Tahlil  natijalariga  ko'ra  foydani  taqsimlash  va 

undan  oqilona  foydalanish  bo'yicha  nisbatlarni  o'zgartirish  bo'yicha  tavsiyalar 

ishlab chiqilmoqda.

     Demak korxonaning birinchi darajadagi maqsadi foyda olish ekan. Korxonada 

qilinayotgan  barcha  ishlar  foydani  ko’zlab  qilinadi.  

Foydaning  asosiy  qismiga 

korxonalar  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulotni  sotish  orqali  ega  bo`ladilar. 

Zamonaviy  xo`jalik  yuritish  sharoitlarida  foydaning  asosiy  vazifasi  korxona 

faoliyati  samaradorligini  aks  ettirishda  deb  belgilanadi.  Bunga  foyda  miqdori, 

korxonaning  mahsulot  ishlab  chiqarish  va  sotish  bilan  bog’liq  bo`lgan  mahsulot 

tannarxi  shaklidagi  individual  xarajatlar,  mahsulot  bahosi  shaklidagi  ijtimoiy 

zaruriy xarajatlarni o`z ichiga olishi lozimligini sabab qilib ko`rsatish mumkin.

---

10

---

11

          Korxonada foydani oshirishning iqtisodiy mohiyati va ahamiyati 

    Avvalambor,  foyda  nima  degan  savolga  javob  olsak.   

Foyda  -  bu 

korxonalarning  iqtisodiy  faoliyatini  rejalashtirish  va  baholashning  asosiy 

moliyaviy ko'rsatkichlaridan  biridir. Foyda korxonalarni ilmiy-texnik va ijtimoiy-

iqtisodiy  rivojlantirish  bo'yicha  chora-tadbirlarni  moliyalashtirish  va  ularning 

ishchilari uchun ish haqi fondini ko'paytirish uchun sarflanadi.

   Tadbirkorlik  faoliyatining  maqsadi  foyda  olishdir.  Foyda  kompaniyaning 

moliyaviy  manbalarining  asosiy  manbai  hisoblanadi.  Uning  qiymati  asosan 

iqtisodiy  rivojlanish  istiqbollarini,  iqtisodiy  faoliyat  hajmini  oshirish 

imkoniyatlarini  belgilaydi.  Foyda  tadbirkorlar  va  biznes  ishtirokchilarining  o'z 

faoliyatining turli jihatlarini takomillashtirishga bo'lgan qiziqishini yaratadi. Foyda 

mezon  sifatida  xizmat  qiladi

. 

Iqtisodiy  faoliyat,  bu  korxonaning  barcha  turdagi 

iqtisodiy  resurslaridan  foydalanish  samaradorligini  hisoblashda  asosiy 

ko'rsatkichdir.  Va  nihoyat,  foyda  barcha  darajadagi  byudjetlarning  daromad 

qismini shakllantirishning eng muhim manbai hisoblanadi, chunki uning bir qismi 

korxonalardan soliq shaklida olinadi.

     Zamonaviy  sharoitda  foydani  shakllantirish  va  taqsimlash  mavzusi  juda 

dolzarbdir, chunki korxonaning moliyaviy barqarorligi unga bog'liqdir. Foyda - bu 

byudjetni  shakllantirish  manbai,  mahsulotlarni  sozlash  va  turlarini  kengaytirish 

uchun rag'bat.  

     Shu  sababli,  hozirgi  bosqichning  dolzarb  vazifalaridan  biri  bu  menejerlar  va 

moliya  menejerlarini  korxona  foydasini  shakllantirish  va  taqsimlashni  samarali 

boshqarishning  zamonaviy  usullari  bilan  o'zlashtirishdir.  Qabul  qilingan 

qarorlarning  o'z  vaqtida  va  sifatli  bajarilishi  uchun  javobgarlik  ham  sezilarli 

darajada  oshmoqda.  Uning  roli 

 

bozorda  tovarlar  va  xizmatlarga  bo'lgan  ehtiyoj 

dinamikasini o'rganishga imkon beradi.

---

12

       Foyda — tovarlar va xizmatlarni sotishdan olingan daromadning bu tovarlarni 

ishlab  chiqarish  va  sotish  xarajatlaridan  ortiq  qismi.  Korxonalar  va  tadbirkorlar 

xoʻjalik faoliyati moliyaviy natijalarining asosiy koʻrsatkichlaridan biri.

    Foydaning tarkib topishi ikki bosqichdan oʻtadi:



birinchi  bosqichda  foyda  ishlab  chiqarish  jarayonida  yangi  qiymatning 

yaratilish  chogʻida  vujudga  keladi.  Yangidan  yaratilgan  qiymat  tarkibidagi 

qoʻshimcha  qiymat  foydaning  asosiy  manbai  hisoblanadi,  biroq  u  hali  aniq 

foyda shaklida namoyon boʻlmaydi;



ikkinchi  bosqichda  ishlab  chiqarish  jarayonida  yaratilgan  foyda  tovarlarni 

sotilgandan  soʻng olingan  pul  daromadi  bilan  xarajatlarning  farqi  koʻrinishida 

toʻliq namoyon boʻladi.

    Demak, tovar va xizmatlar sotilganda 

ularning 

umumiy 

qiymati 

pul 

daromadlariga, undagi qoʻshimcha qiymat esa foydaga aylanadi. Bundan koʻrinib 

turibdiki,  foydaning  haqiqiy  manbai  qoʻshimcha  mahsulot  yoki  qoʻshimcha 

qiymatdir.  Odatda  ishlab  chiqarish  sohasidagi  yirik  korxonalar tovarlarni katta 

hajmda  ishlab  chiqarib,  ularni  savdo  vositachilariga ulgurji narxlarda  sotadilar. 

Shunga  koʻra,  ular  tovarning  ulgurji  narxi  uning  tannarxidan  yuqori  boʻlgan 

taqdirda foyda oladilar.

    Umumiy  ma'noda  foyda  daromad  va  ishlab  chiqarish  xarajatlari  o'rtasidagi 

farqni anglatadi.

     Korxona  darajasida  tovar-pul  munosabatlari  nuqtai  nazaridan  sof  daromad 

foyda shaklida bo'ladi. Tovarlar bozorida korxonalar nisbatan izolyatsiya qilingan 

ishlab  chiqaruvchilar  sifatida  harakat  qilishadi.  Mahsulot  narxini  belgilab,  uni 

iste'molchiga  naqd  pul  tushumlarini  olish  paytida  sotadilar,  bu  foyda  olishni 

anglatmaydi. Moliyaviy natijani aniqlash uchun tushumni ishlab chiqarish tannarxi 

ko'rinishidagi  mahsulotni  ishlab  chiqarish  va  sotish  xarajatlari  bilan  taqqoslash 

zarur.  Daromad  oshib ketganda,  moliyaviy  natijalar foydani ko'rsatadi.  Tadbirkor 

---

13

har  doim  foydani  maqsad  qilib  qo'yadi,  lekin  har  doim  ham  ololmaydi.  Agar 

daromad  tannarx  narxiga  teng  bo'lsa,  unda  faqat  mahsulot  ishlab  chiqarish  va 

sotish  xarajatlarini  qoplash  mumkin  edi.  Zararsiz  amalga  oshirilganda,  ishlab 

chiqarish,  ilmiy-texnik  va  ijtimoiy  rivojlanish  manbai  sifatida  foyda  bo'lmaydi. 

Daromadlardan  oshib  ketadigan  xarajatlar  bilan  kompaniya  zarar  ko'radi  -  salbiy 

moliyaviy  natija,  bu  yuzni  juda  qiyin  moliyaviy  holatga  keltiradi,  bu  esa 

bankrotlikni istisno etmaydi.

     Mahsulotlarni  (ishlarni,  xizmatlarni)  sotishdan  olingan  foyda  (zararlar) 

mahsulotlarni  (ishlarni,  xizmatlarni)  sotishdan  tushgan  tushumlar  qo'shilgan 

qiymat  solig'i  va  aktsiz  solig'isiz  hamda  mahsulot  (ish,  xizmat)  tannarxiga 

kiritilgan ishlab chiqarish va sotish xarajatlari o'rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.

     Yuqoridagi  ta'rifdan  kelib  chiqadiki,  uning  kelib  chiqishi  korxonaning  o'z 

mahsulotlarini  (ishlarini,  xizmatlarini)  talab  va  taklifga  asoslangan  narxlarda 

sotishdan olingan yalpi daromadni olish bilan bog'liq. Korxonaning yalpi daromadi 

mahsulotni  (ishlarni,  xizmatlarni)  sotishdan  tushgan  tushum 

hisoblanadi moddiy 

xarajatlar

 - bu korxonaning  sof ishlab  chiqarish  shakli bo'lib,  ish haqi  va  foydani 

o'z ichiga oladi. 

      Bu  shuni  anglatadiki,  kompaniya  foydali  mahsulotlarni  qancha  ko'p  sotsa, 

shuncha  ko'p  foyda  oladi,  uning  moliyaviy  ahvoli  yaxshilanadi.  Shuning  uchun 

faoliyatning  moliyaviy  natijalari  o'rganilishi  kerak 

yaqin  aloqa 

mahsulotlardan 

foydalanish va sotish bilan.

      Birinchidan,  u  korxona  faoliyati  natijasida  olingan  iqtisodiy  samarani 

tavsiflaydi.

      Ikkinchidan, foyda rag'batlantiruvchi funksiyaga ega. Uning mazmuni shundan 

iboratki,  u  ham  moliyaviy  natija,  ham  korxona  moliyaviy  resurslarining  asosiy 

elementi hisoblanadi. O'z-o'zini moliyalashtirish printsipining haqiqiy ta'minlanishi 

olingan foyda bilan belgilanadi.

---

14

      Uchinchidan,  foyda  turli  darajadagi  byudjetni  shakllantirish  manbalaridan 

biridir.

     Amaliy  ma'noda  foyda  har  qanday  mulk  shaklidagi  korxonalarning  iqtisodiy 

faoliyati natijalarining umumlashtiruvchi ko'rsatkichidir.

     Foydaning  talab  qilinadigan  darajasini  ushlab  turish  -  bozor  iqtisodiyoti 

sharoitida  tashkilotning  normal  faoliyat  ko'rsatishi  ob'ektiv  muntazamligi. 

Foydaning  muntazam  ravishda  etishmasligi  va  uning  qoniqarsiz  dinamikasi, 

biznesning  samarasizligi  va  tavakkalchiligidan  dalolat  beradi  -  bankrotlikning 

asosiy ichki sabablaridan biri.

     Birinchidan,  foyda  korxona  tadbirkorlik  faoliyatining  yakuniy  moliyaviy 

natijasini  tavsiflaydi.  Bu  ishlab  chiqarish  samaradorligini,  ishlab  chiqarilgan 

mahsulot  hajmi  va  sifatini,  mehnat  unumdorligi  holatini,  tannarx  darajasini  eng 

to'liq  aks  ettiradigan  ko'rsatkichdir.  Foyda  ko'rsatkichlari  korxonaning 

ishbilarmonlik  faoliyati  va  moliyaviy  farovonligi  darajasini  tavsiflaydi.  Foyda 

avanslangan mablag'larning rentabellik darajasini va korxona aktivlariga qo'yilgan 

sarmoyalarning  rentabelligini  belgilaydi.  Shuningdek,  foyda  tijorat  hisobini 

kuchaytirish  va  ishlab  chiqarishni  intensivlashtirishga  rag'batlantiruvchi  ta'sir 

ko'rsatadi.

      Ikkinchidan,  foyda  rag'batlantiruvchi  funktsiyaga  ega.  Uning  mazmuni 

shundaki,  foyda  ham  moliyaviy  natija,  ham  korxona  moliyaviy  resurslarining 

asosiy  elementidir.  O'z-o'zini  moliyalashtirish  printsipining  haqiqiy  ta'minlanishi 

olingan foyda bilan belgilanadi.

      Soliqlar  va  boshqa  majburiy  to'lovlardan  keyin  korxona  ixtiyorida  qolgan  sof 

foydaning  ulushi  kengayishni  moliyalashtirish  uchun  etarli  bo'lishi  kerak 

ishlab 

chiqarish  faoliyati,  korxonaning  ilmiy-texnik  va  ijtimoiy  rivojlanishi,  xodimlarni 

moddiy rag'batlantirish.

---

15

      Uchinchidan,  foyda  turli  darajadagi  byudjetni  shakllantirish  manbalaridan 

biridir.  U  byudjetlarga  soliq  shaklida  kiradi  va  boshqa  daromad  tushumlari  bilan 

birgalikda  moliyalashtirish  va  umumiy  jamoat  ehtiyojlarini  qondirish,  davlatning 

o'z  funktsiyalari,  davlat  investitsiyalari,  ijtimoiy  va  boshqa  dasturlarning 

bajarilishini  ta'minlash  uchun  ishlatiladi  va  byudjet  va  xayriya  mablag'larini 

shakllantirishda  ishtirok  etadi.  Foyda  hisobiga  kompaniyaning  byudjet,  banklar, 

boshqa  korxona  va  tashkilotlar  oldidagi  majburiyatlarining  bir  qismi  ham 

bajariladi.

     Foyda 

– 

mulkchilikning 

turli shakllarida 

tashkil 

qilingan 

korxonalarda  pul  jamgarmalarini asosiy qismini  puldagi  aks  ettirilishidir. 

Iqtisodiy 

kategoriya 

sifatida 

foyda iqtisodiy 

sub`ektlar 

tadbirkorlik 

faoliyatining 

moliyaviy 

natijasini o’zida 

xarakterlaydi. 

Foyda, 

ishlab 

chiqarilgan 

tovarlar yoki 

ko’rsatilgan xizmatlarning 

hajmi, 

sifatini, 

mexnatning  ishlab  chiqaruvchanlik  holatini,  mahsulot  tannarxi  darajasini 

yaqqolroq  aniqlab  beruvchi  moliyaviy ko’rsatkich  hisoblanadi.  Shu  bilan 

birgalikda  foyda,  mulkchilikning  xar  qanday  shaklidagi  ishlab  chiqarishni 

intensivlashtirish, 

tijorat 

xisob 

kitoblarini 

mustaxkamlashni 

rag’batlantiradi.  

     Tadbirkorlik  faoliyatini  rivojlanishini  rag’batlantiruvchi  bosh  omil 

foyda  hisoblanadi.  Foyda  tadbirkorlikning  xo’jalik  faoliyatini  baholash  va 

rejalashtirishning 

asosiy 

moliyaviy 

ko’rsatkichi 

hisoblanadi. 

Foyda 

xisobiga  tadbirkorlikning  ilmiy-texnik va  ijtimoiy  –  iqtisodiy  rivojlanishini 

moliyalashtirish  va  ish  haqi  fondini ko’paytirishning  asosiy  manbalaridan  biri 

hisoblanadi.  Foyda nafaqat  tadbirkorlikning  ichki  xo’jalik  ehtiyojlarini 

qondiradi  balki  markazlashtirilgan  pul fondlarini  shakllantirishda  ham 

muhim 

 moliyaviy 

manabalardani 

biri 

hisoblanadi. 

Ayni  vaqtdagi  foydaning  yuqoridagi   ko’p  jihatlari  davlatni  xo’jalik 

yuritishning  bozor  mexanizmlariga  o’tishini  kuchaytirishning  muhim 

---

16

omillaridan  biri  xisoblanadi.  Masalaning  mohiyati  shundan  iboratki, 

tadbirkorlikning  xissadorlik,  ijara, xususiy,  kichik  biznes  va  boshqa 

shakllaridagi 

xo’jalik 

sub`ektlarining 

moliyaviy 

mustaqilligi 

avvalo 

olingan  sof  foydani  qaysi  maqsadlar  yo’nalishida foydalanishini  hal  qilish 

bilan 

bog’liq 

iqtisodiy 

mustaqilligini mavjudligi 

bilan 

belgilanadi.   

    O’zbekiston 

Respublikasi 

Tadbirkorlik 

faoliyati 

erkinligining 

kafolatlari   to’g’risidagi  qonunida  ham tadbirkorlik  faoliyati  deganda  

iqtisodiy  sub`ektlarning  foyda  olishga  yo’naltirilgan  mustaqil  iqtisodiy 

faoliyat 

tashabbusi 

ekanligi 

ta`kidlab 

o’tiladi. 

Foyda 

tadbirkorlik 

faoliyati 

oxirgi 

moliyaviy 

natijalari 

sifatida 

daromadlarning  umumiy  summasidan xarajatlarning  umumiy  summasini 

chegirib  tashlangandan  so’ng  qolgan moliyaviy  natijani  uzida  aks  ettiradi. 

Shuningdek  foyda  bir  qancha  komponentlar  o’zaro  harakati  natijalari 

asosida shakllantiriladi