- Narx-navo erkinligi. Bozor iqtisodiyotining eng muhim belgisi va tamoyili hisoblangan narx-navo erkinligi shuni bildiradiki, tovar va xizmatlarning bahosi davlat tomonidan emas, balki sotuvchi bilan xaridoming o‘zaro kelishuvi asosida belgilanadi. Mamlakatimizda o'tgan asrning 90-villariga qadaramal qilgan markazlashgan rejali iqtisodiyot sharoitida tovar va xizmatlarning bahosi, qoida tariqasida, davlat tomonidan belgilanib (voki o'rnatilib) kelinar edi. Baholar uzoq vaqt davomida amal qilar va shuning uchun tovar va xizmatlar yaratishga sarflanayotgan xarajatlarni hamma vaqt ham to'liq aks ettiravermas edi.
- Xo'jalik yurituvchi subyektlarning raqobatlashuvi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo'jalik yuritishning iqtisodiy samaradorligini ta'minlovchi, tadbirkorlikni harakatga keltimvchi kuch bu — korxonalar, firmalarva barcha ishbilarmonlar 0‘rtasidagi raqobatdir. Uni xo'jalik vurituvchi subyektlarning faoliyat ko'rsatish va yashash ucluin kurash usuli deb ham aytish mumkin. Chunki o‘z raqibidan ortda qolmaslikka, undan ko‘ra yuqoriroq obro‘-e’tiboiga va mavqega ega bo'lishga intilish pirovard natijada ko'proq foyda olislmi, yuksakroq sur'atlar bilan rivojlanishni ta'minlovchi omildir. Tadbirkorlik raqobatidayengilish, albatta, iqtisodiy jihatdan sinishni bildiradi. Shuning uchun ham, tabiiyki, hech kim raqobat kurashida yengilishni, mag'Iubiyatga uchrashni istamaydi.
- Iqtisodiyotning globallashuvi miqyosi va ahamiyati jihatidan iqtisodiy inqilob bilan bir xil bo'lgan ulkan o'zgarishlar bilan tavsiflanadi. Aynan shu jarayonlar jahon iqtisodiyotining hozirgi vaqtda nafaqat sayyoraviy iqtisodiyot, balki o'ziga xos sifatdagi iqtisodiyot ekanligini, uning mohiyati iqtisodiy adabiyotlarda hali shakllanmaganligini aniqladi.
- Postulat J.M. Keynsning ta'kidlashicha, bozor iqtisodiyoti avtomatik ravishda muvozanat holatiga intila olmaydi va uni tartibga solish uchun davlatning muhim aralashuvi talab qilinadi, bu globallashuv davrida juda foydali, chunki kutilganidan farqli o'laroq, integratsiya tendentsiyalarining kuchayishi va murakkablashuv. iqtisodiy aloqalar bozor iqtisodiyoti tamoyillariga, umuminsoniy qadriyatlarga, davlatlar o'rtasidagi o'zaro yordam va hamkorlik tamoyillariga asoslangan yagona jahon xo'jaligi hamjamiyatini qurishga olib kelmadi.
- Ko'pgina rivojlanayotgan va o'tish davridagi mamlakatlar qarz zanjiri tufayli erkin qo'lga ega emaslar. Bundan unumli foydalangan yetakchi davlatlar ularni kredit qulligi orqali o‘z milliy iqtisodiyoti manfaatlariga bog‘lashga harakat qilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
