Ish haqi va mehnat munosabatlari

Iqtisodiy kategoriya sifatida
Ishchi kuchi talab va taklif nisbati asosida shakllanadigan baho sifatida chiqadi.
Yalpi milliy mahsulotni ishlab chiqarishda qatnashuvchilarning sarflangan mehnatining miqdori, sifati va unumdorligiga qarab undan oladigan ulushining puldagi ifodasidir.

Ish haqi

Real ish haqi darajasini belgilab beruvchi omillar:

• 
  Nominal ish haqi miqdori.
  
• 
  Iste`mol tovarlari va xizmatlarga bozor baholari darajasi.
  

Nominal ish haqi

Real ish haqi
Ma`lum vaqt oralig`ida pul shaklida olingan ish haqining umumiy summasidir.
Nominal ish haqining <> layoqati yoki nominal ish haqiga sotib olish mumkin bo`lgan tovarlar va xizmatlar miqdori.
Real ish haqi boshqa sharoitlar o`zgarmay qolganda nominal ish haqi miqdoriga to`g`ri mutanosiblikda, iste`mol tovarlari va xizmatlar narxi darajasiga teskari mutanosiblikda o`zgaradi. Boshqacha aytganda,


Vp = ----------

Vp –real ish haqi

Vn – nominal ish haqi

P – iste`mol tovarlari va xizmatlarga narx darajasi.

Vn

P

Mamlakatda ish haqining umumiy darajasini belgilab beruvchi omillar:

• 
  Mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasi.
  
• 
  Mehnatning asosiy kapital bilan qurollanish darajasi.
  
• 
  Mehnatning tabiiy resurslar bilan ta`minlanganligi.
  
• 
  Mavjud ishlab chiqarish texnologiyasi.
  
• 
  Mehnatning umumiy malakaviy darajasi.
  
• 
  Taqsimotning tarkib topgan tizimi va boshqa iqtisodiy – ijtimoiy omillar.
  

2. Ish haqini tashkil etish shakllari va tizimlari.

Ish haqi shakllari:

Vaqtbay ish haqi

Ish bay ish haqi
Ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori yoki bajarilgan ishning hajmiga qarab belgilanadi.
Bunda ish haqi ishning davomiyligiga, ya`ni ishlangan vaqtga qarab to`lanadi.