Ishchi kuchini takror hosil qilish va uning o`ziga xos xususiyatlari

Ouken qonuni — qisqa mudsatli ishsizlik darajasining oʻsishi bilan ishlab chiqarish hajmidagi yoʻqotishlar oʻrtasidagi bogʻliqni ifodalaydigan qonun. Amerikalik iqtisodchi Artur Ouken (1929— 1979) aniqlangan. Bu qonunga koʻra, yalpi milliy mahsulotning yillik oʻsishi 2,5%ni tashkil etganda ishsizlik darajasi amalda doimiy boʻlib qoladi. Ishsizlik darajasidagi oʻzgarishlarga qarab yalpi milliy mahsulot real hajmining potensial hajmiga nisbati oʻzgarishlari (elastikligi) doimiy va taxminan 3% ga teng. Mac., ishsizlikning 1% ga oʻsishi real ishlab chiqarish hajmida 3% ga teng qisqarishga olib keladi yoki aksincha.
Shu sababli mamlakatda ishsizlikni tabiiy darajasida saklash va tartibga solib turish muhim ahamiyatga ega. Muayyan milliy iqtisodiyot barcha ishlashni xohlovchilarga va mehnatga layo-qatli fuqarolarga yangi ish joylarini yaratib bera olmas ekan, bu iqtisodiyot tovar va xizmatlar ishlab chiqarish potensialini toʻliq ishga sola olmaydi. Ouken qonuni dunyodagi deyarli barcha mamlakatlar iqtisodiyotidagi ishsizlik muammolarini tartibga solishda katta ahamiyatga ega.

5. 
   Ishsizlikni bartaraf etishda davlat siyosatining ustuvor yo`nalishlari
   

Ishsizlik zamonaviy dunyodagi eng muhim ijtimoiy-iqtisodiy muammolardan biridir. Ushbu mavzu bo'yicha qancha maqolalar va muhokamalar allaqachon mavjud. Buning ajablanarli joyi yo'q, chunki u mamlakat farovonligining asosiy ko'rsatkichidir. Har qanday davlatning iqtisodiyotini o'rganayotganda, biz hozirgi ishsizlik darajasiga e'tibor qaratadigan oxirgi odam emasmiz. Har bir mamlakat ushbu ko'rsatkichni minimal darajaga tushirish orqali yaxshilashga intiladi. E'tibor bering, ishdan qutulish, ya'ni tushirish emas, chunki ishsizlikdan mutlaqo xalos bo'lish mumkin emas. Ishsizlik bu juda dolzarb hodisa bo'lib, o'tgan yili aniqroq "global iqtisodiy inqiroz" davrida sezila boshladi.
Kamayishi sababli ish izlayotgan odamlar soni ko'paymoqda. Va bu nafaqat ishsizlar armiyasini to'ldiribgina qolmay, balki ilgari ushbu muammoga duch kelganlar uchun ish topish imkoniyatini kamaytiradi.
Ishsiz - bu doimiy ish izlaydigan va yil davomida topolmaydigan odam.
Ishsizlikning ikki turi mavjud:
- ixtiyoriy - xodim o'z ixtiyori bilan ish joyini tark etadi,
- majburiy - ish beruvchi tomonidan ishdan bo'shatilgan turli xil holatlar tufayli. Ko'pincha, bu mehnat bozorida ushbu kompaniya tomonidan ishlab chiqarilgan tovarlar yoki xizmatlarga talabning kamayishi bilan bog'liq.
Bugungi kunda ishsizlikka qarshi kurash juda murakkab hodisa. Ko'pchilik o'z kuchlaridan foydalanib, bu bilan engishmaydi. Bir yo'li Internetda pul ishlashdir. Masalan, Forex bozori ma'lum bir daromad olish imkoniyatini beradi (maxsus bilimlar mavjud bo'lganda) yoki mijozlarni tovarlar yoki xizmatlarga jalb qilish uchun ishlaydi. Hamkorlik dasturi - bu Internetda pul ishlashning yana bir usuli. Turli shaharlardagi va turli xil profillardagi keng vakansiyalar taqdim etiladigan mehnat bozorida ko'plab rezyume va takliflarning ma'lumotlar bazasidan foydalangan holda ish qidirish.
Ishsizlikka qarshi kurashda hukumatga katta e'tibor berilishi kerak. Axir, ushbu muammolarga olib keladigan mamlakat darajasidagi iqtisodiy shart-sharoitlardir.
Bular quyidagi tadbirlarni o'z ichiga olishi mumkin:
- xodimlarning malakasini oshirish yoki ularni qayta tayyorlash;
- yangi ish o'rinlarini yaratish, shu jumladan jamoat ishlarini tashkil etish, yangi korxonalarni ochish va eski ishlab chiqarishni tiklash;
- bandlikka ko'maklashish markazlarida ro'yxatdan o'tish va ishga joylashishda yordam berish;
- ish o'rinlarini saqlash, korxonalarni qo'llab-quvvatlash, shuningdek kichik va o'rta biznesni rivojlantirishni qo'llab-quvvatlash maqsadida;
- ishdan bo'shatishning asosliligini, ayniqsa eng zaif guruhlar uchun (kasbiy tajribasi past, ma'lum bir yoshda, bolali onalar, homilador ayollar) nazorat qilish;
- Mehnat taqchilligi bo'lgan joylarga, ish joylari mavjud bo'lgan taqdirda,
- tashrif buyurgan fuqarolar oldida ishlarni mahalliy aholi foydasiga qayta taqsimlash.
Boshqacha aytganda, ishsizlik muammosi juda dolzarbdir. Davlat har doim o'z fuqarolarining yordamiga murojaat qilmaydi, chunki bu choralarning barchasi qonun bilan belgilanishi mumkin, ammo ularga rioya qilinmaydi. Shuning uchun, ish joyini izlash va tanlash har doim odamning o'ziga duch keladi. Harakatlardagi qat'iyatlilik va izchillik, albatta, u munosib ish topishiga sabab bo'ladi.

6. 
   Ishsizlik darajasining iqtisodiy tahlili
   

Ishsizlik ham ishsizlar, ham oila a'zolari uchun fojeadir. Ishsizlikning oqibatlari moddiy boyliklar chegarasidan tashqariga chiqadi. Uzoq ishlamay qolganda, malaka yo'qoladi va kasbi bo'yicha kasbni topish imkonsiz. Vaziyat manbai yo'qligi o'z-o'zini hurmat qilish, axloqiy tamoyillar va boshqa salbiy oqibatlarga olib keladi. Ruhiy, yurak-qon tomir kasalliklari, o'z joniga qasd qilish, qotillik va yuqori ishsizlik darajasi o'rtasidagi to'g'ridan-to'g'ri bog'liqlik mavjud. Ommaviy ishsizlik katta siyosiy va ijtimoiy o'zgarishlarga olib kelishi mumkin.