Ishlab chiqarish turlari va ularda ishni tashkil qilish

min
ga ishlov berganda (3.6-rasm) ushlanuvchi o‘lcham 
min
B
ham eng kichik 
bo‘lib chiqadi, tanavorni eng katta o‘lchami a
max
ga ishlov berganda ushlanuvchi 
o‘lcham 
max
B
ham eng katta bo‘lib tayyorlanadi. 
Bu sharoitda oraliq minimal qo‘shimning oldinroq olingan qiymati quyidagi 
ayirma kabi aniqlanadi, 
min
min
min
B
a
Z
i


.
(3.11) 
Eng katta yoki maksimal qo‘shim 
max
max
max
B
a
Z
i


,
(3.12) 
Sxemadagilarni hisobga olib, ya‘ni 
t
T
a
a


min
max
va 
d
T
B
B


min
max
lardan quyidagilarni 
olamiz: 
min
min
max
B
T
T
a
Z
d
t
i




yoki 
d
t
i
i
T
T
Z
Z



min
max
,
(3.13) 
bu formulalarda:
t
T
- tanavor o‘lchamining qo‘yimi; 
d
T
- bajariluvchi detal o‘lchamining qo‘yimi. 
3.7-rasmda misol sifatida tanavorni oraliq va oxirgi o‘lchamlari uchun oraliq 
qo‘shimlar va qo‘yimlar joylashish sxemasi ko‘rsatilgan. Tashqi silindrik yuzaga qora, 
toza va yupqa yo‘nish marshruti bo‘yicha ishlov beriladi. Sxemani tuzishda, birinchi 
bo‘lib konstruktor chizmasida berilgan tayyor detalning 3-texnologik o‘tuvdan 
(amaldan) hosil bo‘luvchi d
3min
 va d
3max
chegaraviy o‘lchamlari, ya‘ni yupqa ishlovdan 
hosil bo‘lgan o‘lchamlari belgilanadi. 
Tayyor detalning eng kichik o‘lchamiga yupqa yo‘nish amali uchun Z
3.min
-
minimal qo‘shimni belgilaymiz va toza ishlov berilgandan keyingi tanavorni minimal 
o‘lchami d
2min
ni belgilaymiz. 

---

3.7 -rasm. Sozlangan dastgohlarda ishlashda texnologik o‘tuvlar bo‘yicha val tanavori oraliq 
qatlamlari maydonlarining va chegaraviy o‘lchamlarining sxemalari. 
Tanavorni qora yo‘nishdan keyingi eng kichik o‘lchami d
1min
ni belgilash uchun 
d
2min
o‘lchamga, toza yo‘nish uchun hisoblangan Z
2min
-minimal qo‘shimni qo‘shimcha 
qilib belgilaymiz. 
Oxirgi tanavorning eng kichik chegaraviy o‘lchami D
zmin 
ni chiqarish uchun, 
d
1min
o‘lchamga qora yo‘nish uchun hisoblangan minimal qo‘shim Z
1.min
ni qo‘shimcha 
qilgandan keyin hosil bo‘ladi. 
Texnologik o‘tuvlar bo‘yicha tanavorni eng katta chegaraviy o‘lchamlari d
2max
, 
d
1max
va oxirgi D
zmax
lar tegishli minimal chegaraviy o‘lchamlariga texnlogik qo‘yimlar 
T
2
, T
1 
va T
z
larni qo‘shimcha qilishdan olinadi. 
Кeltirilgan sxemadan ishlov berish uchun umumiy minimal qo‘shim Z
umin
ni 
aniqlash oson, qaysiki, barcha texnologik o‘tuvlar bo‘yicha oraliq minimal 
qo‘shimlarni qo‘shishdan olinadi va umumiy maksimal qo‘shim Z
umax
ham, 
shuningdek, barcha oraliq maksimal qo‘shimlarni qo‘shishdan hosil bo‘ladi. Sxemadan 
ko‘rinib turibdiki, ya‘ni oraliq maksimal qo‘shim qaysi bir o‘tuvni bajarish uchun 
bo‘lmasin tanavorni oldingi o‘tuv va bajariluvchi o‘tuvdagi eng katta o‘lchamlarining 
ayirmasiga teng. 
Qo‘shimlar va qo‘yimlar maydonlari joylashishining ko‘rib chiqilgan sxemalari 
shunday ishlov berish sharoitlariga tegishliki, qachonki ishlov berish sozlangan 
dastgohlarda bajarilib, oraliq qo‘shimlar bitta o‘tuvda olib tashlanuvchi holat uchun 
xarakterlidir. Boshqa sharoitlar uchun xulosalar chiqarish mumkin. 
 

---

3.1.7-§. Qo‘yimlarni jadval bo‘yicha hisoblash uslubi