Ishlab chiqarish turlari va ularda ishni tashkil qilish

MA‘RUZA № 11. 
MASHINASOZLIKDA YIG‘ISH JARAYONLARINI LOYHALASH 
REJA: 
 
1. Asosiy tushunchalar 
2. Yig‘ish texnologik jarayonlarining elementlari 
3. Yig‘ishning sifati va aniqligi to‘g‘risidagi tushunchalar 
4. Mashinaning xizmat vazifasi bilan tanishish 
5. Yig‘uv texnologik jarayonlarini ishlab chiqish ketma-ketligi 
 
3.3.1-§. Asosiy tushunchalar 
Mashina va mexanizmlarni yig‘ish jarayonlari bu detallarni turli usullar 
yordamida bir-biriga biriktirish va mahsulot hosil qilish demakdir. 
GOST 2.101-68 ga asosan mahsulotni quyidagi turlarni mavjud: detallar, yig‘ma 
birikmalar, komplekslar va komplektlar. 
Detal (vint, bolt, vtulka, val, tishli gildirak, shatun, tirsak, ilgak va hokazo) bir 
xil materiallardan yig‘ish operatsiyalarini qo‘llagan holda tayyorlangan mahsulotdir. 
Yig‘ma birikma, uning tashkil etuvchi qismlari bir-biri bilan yig‘ish 
operatsiyalari yordamida biriktirish natijasida hosil qilingan mahsulot (reduktor, 
dastgoh, tezliklar qutisi va shu kabilardir). Yig‘ma birikmaning murakkablik darajasini 
ifodalash uchun birikma, birikmaning bir qismi, mexanizm, agregat, mashina kabi 
tushunchalaridan foydalaniladi. 
Kompleks, bu bir necha murakkab mahsulotlar bo‘lib, ular bir-biri ishlab 
chiqaruvchi korxonada yig‘ilmaydi, ammo ular birgalikda o‘zaro bog‘liq bo‘lgan 
xizmat vazifasini bajaradi (avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish komplekslar, 
ozuqa tayyorlash komplekslari va hokazo). 
Komplekt, bu bir necha mahsulotlar yig‘indisi bo‘lib, ular bir-biri bilan ishlab 
chiqaruvchi korxonada yig‘ilmaydi, ammo umumiy ko‘rinishdagi yordamchi 
xarakterdagi xizmat vazifasini bajaradi (ehtiyot qismlar komplekti, asboblar 
komplekti, biriktirish detallari komplekti va hokazo). 

---

Yig‘ish yordamida hosil qilingan birikmalarni quyidagi turlari mavjud: 
a) qo‘zg‘almas va ajralmas birikmalar (payvand, kleylash, zo‘riqish o‘tkazishi 
bilan hosil qilingan birikmalar va hokazo); 
b) qo‘zg‘almas va ajraluvchi birikmalar (boltli yoki vintli birikmalar, konusga 
o‘tkazilgan va o‘tuvchi o‘tkazish bilan hosil qilingan birikmalar); 
v) qo‘zg‘aluvchan va ajraluvchi birikmalar («vint-gayka» juftligi, oraliq 
o‘tkazish bilan 
hosil qilingan birikmalar, sharnirli va shu kabi birikmalar); 
g) qo‘zg‘aluvchan ajralmas birikmalar (titrash podshipniklari, tutqichni 
juvalangan o‘q bilan birikmasi va hokazo);