Ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti sirtqi bolimni

4.1-расм. Чизиқли талаб чизиғи.
Чизиқли талаб функциясининг эластиклик коэффициенти қуйидагига тенг:



Талаб чизиғи нарх ўқи билан кесишганда ва бўлади, ; да . Талаб чизиғи товар миқдори ўқи билан кесишганда ва

- чизиқнинг тангенс бурчак ётиқлигини беради. Шу сабабли, талаб чизиғи қанча тик бўлса, талаб эластиклиги шунча кичик бўлади.

Қуйидаги 4.2, 4.3-расмларда эластикликнинг ўзига хос алоҳида кўринишлари келтирилган.

4.2расм. Талаб абсолют эластик, 4.3-расм. Эластик бўлмаган

эластиклиги чексиз бўлганда талаб чизиғи

талаб чизиғи

4.2-расмда эластиклиги чексиз бўлган талаб чизиғи келтирилган. Бу ҳолда ягона нарх бўлиб, истеъмолчилар шу нархда маҳсулот сотиб олишади. Нархни ҳар қандай кичик ошиши, талабни нолга туширади ва нархнинг даражадан ҳар қандай камайиши, талабни чексиз ошиб кетишига олиб келади.

4.3-расмдаги талаб чизиғи мутлақо эластик эмас. Истеъмолчилар нархдан қатъий назар белгиланган миқдорда товар сотиб олишади.

Мисол. Талабнинг даромадга кўра чизиқли функцияси берилган бўлсин:

,

даромад бўлганда, талабнинг даромадга боғлиқ эластиклик коэффициентини аниқланг.

Чизиқли функциянинг эластиклик коэффициентини аниқлаш формуласига кўра ёзамиз:

Демак, даромад бир фоизга ошганда, талаб миқдори 1,1% га ошади.

Мисол. Талабнинг чизиқли функцияси кўринишга эга. Талаб миқдори бўлганда, талаб эластиклиги коэффициенти нечага тенглигини қуйидаги тартибда аниқлаймиз, таклиф бўлганда, нарх даражасини аниқлаймиз,

, бундан .

Энди чизиқли функциянинг эластиклик коэффициентини аниқлаш формуласига кўра

Демак, нарх бир фоизга ошса, талаб миқдори 0,75 фоизга камаяди.

Талаб эластиклиги нархдан ташқари, даромадга ҳам боғлиқдир. Кўпгина товарларга талаб, истеъмолчилар даромади ошганда ошади. Даромад бўйича эластиклик, бу даромад (Revenue)ни бир фоизга ўзгариши талаб қилинган товар ни неча фоизга ўзгаришини билдиради:

(3)

Товарлар даромадга боғлиқ талаб эластиклигига кўра қуйидагиларга бўлинади: нормал товарлар, агар бўлса; юқори категорияли товарлар, агар бўлса; қуйи категорияли товарлар, агар бўлса.