Қишлоқ хўжалик машиналари ва жиҳозларини

4.Ёмғирлатиш аппаратларининг асосий кўрсаткичлари 
Ёмғир сифати унинг жадаллиги, томчиларнинг йириклиги, уларнинг ерга 
ва ўсимликларга урилиш кучи билан тавсифланади. Ёмғир қанчалик суст, 
томчилар эса майда бўлса, у тупроқ структураси шунча кам бузади, шунчалик 
яхши сингийди. Ёмғир жадал, томчилар эса йирик бўлса, сув дала бетида 
тўпланиб қолади, қуригандан кейин эса ер қатқалоқланади. 
Ёмғирнинг ўртача жадаллиги I деб, S майдонга бир вақтда сепилган 
ѐмғир ўртача қалинлиги h
ў
нинг узлуксиз сепиш вақти t га нисбатан айтилади: 
I

h
ў

t. 
Далага сепилган сув ҳажми V

h
ў
S, бундан h
ў

V

S. Бу ҳолда I

V

St. 
ѐмғирлатиш аппаратидан вақт бирлигида сарфланадиган сув миқдори Q

V

t. 
Одатда сув сарфи Q (л

с), майдон S (м
2
) ва ѐмғирлатиш жадаллиги мм

мин да 
ифодаланади. Бу ҳолда
I

60Q

S. 
Бир жойда қўзғалмас насадкалар билан ѐмғирлатишда I сувнинг тупроққа 
сингиш тезлигига тенг ѐки ундан кам бўлиши керак. Акс ҳолда сув дала бетида 
ҳалқоп бўлиб қолади. Доира бўйлаб айланадиган узоқ отувчи ва ўртача отувчи 
аппаратлар билан ѐмғирлатиб суғориладиган полоса узлуксиз илгарига силжиб 
боради. Шунинг учун ѐмғирлатишни анча жадаллаштириш мумкин. Сувнинг 
тупроққа сингиш тезлигини тахминан қуйидагича олиш мумкин: оғир тупроқли 
ерларда 0,1..0,2; ўртача тупроқли ерларда 0,2..0,3 ва енгил тупроқли ерларда 
0,5..0,8 мм

мин. 
Суғориш нормаси Q
н 
(бир гектарга сарфланадиган сув ҳажми, м
3

га) 
маълум бўлса, бир йўла ѐмғирлатишда ҳосил қилинган сув қатламининг 
(ѐмғирининг) қалинлиги қуйидагича бўлади: 
.
10
1
мм
Q
h
н
н


Бир ўтишда машина сепадиган ѐмғир қалинлиги h бўлса, унинг зарур 
ҳаракат тезлиги (м

мин) қуйидагича ҳисобланади: 
),
/(
60
hl
Q
иш



---

150 
бунда Q-сув сарфи, л

с; l-пайкал узунлиги, 150..200 м. Масалан, ДДА-100М 
ѐмғирлатиш машинаси бир ўтишда h

3 мм қалинликда сув сепади. Ёмғирлатиш 
нормаси Q
н

300 м
3

га ѐки h
н

30 мм. Демак машина 

иш

0,12..0,09 м

мин 
тезликда пайкалдан z

h
н

h

10 марта ўтиши керак. Насадка орқали 
сарфланадиган сув миқдори (18.12) формула бўйича ҳисобланади. Бунда 
дефлекторли насадкалар учун 

0,8..0,9 олинади. 
Назорат саволлари 
1.Канал қазиш машиналари тузилиши ва ишлаши? 
2.Плугсимон ариқ қазгичга таъсир этувчи кучлар? 
3.Плугсимон ариқ қазгич тортиш қаршилиги? 
4.Суғориш машиналари ишлаши в тузилиши? 
5.Ёмғирлатиш аппаратларининг асосий параметрлари?