Ishsizlik. Inflatsiya mavzusida ma’ruza matni ishsizlik va uning shakllari

Inflatsiya darajasi — bu narxlarning umumiy o‘sishidir.
Buni bilish uchun hozirgi narxlar oldingi narxlar bilan taqqos-
lanadi. Narx qanchaga oshgan bo‘lsa, shuncha inflatsiya bo‘lgan
bo‘ladi. So'nggi narxlardan (P₂) oldingi narxlarni (Pj) ayirib narx
o‘simini topish va shu o‘simni oldingi narx darajasiga taqqoslab qan-
cha inflatsiya (Y) bo'lganini aniqlash mumkin. Bunda
p _ p
Y_d = • ¹ • 100 % hosil bo‘ladi. Aytaylik, ilgari umumiy narxlar 180


_v 210-180 ._nn 30 ..... 300 ....
Y = x 100 = x 100 = = 16,66
180 180 18
birlikni hosil qilsa, so‘nggi narxlar 210 birlikka qadar oshgan. Bunda
inflatsiya quyidagicha bo‘ladi:
Inflatsiyaning tez yoki sust borganini bilish uchun oldingi
davrdagi narxlarning o'sishi (infj) keyingi davrdagi o‘sish (inf₂) bilan
solishtiriladi. Agar oldingi uch yilda inflatsiya 18 % bo‘lsa-yu, ke-
yingi uch yilda u 12 % bo‘lsa, inflatsiya sur'ati pasaygan bo'ladi,
chunki 12<18.
Inflatsiyaning umumiy darajasini aniqlash uchun tovarlar
narxining untumiy indeksi hisoblab chiqiladi, ya’ni asosty tovarlar
narxining ma'lum davrda necha foizga o‘zgargani aniqlanadi.
Bundan tashqari iste’mol tovarlari narxining indeksi degan
ko‘rsatkich ham ishlatiladi. Bunda iste’mol tovarlari va xizmatlar-
ning narxi ma'lum davrda qanchaga o‘zgargani aniqlanadi. Ammo
inflatsiya darajasini narxlarning umumiy indeksi tavsiflashini yod-
dan chiqarib bo‘lmaydi.
Inflatsiya shiddati bu narxlarning o‘sish sur’atidir. Shu jihati-
dan 3 xil inflatsiya bo'ladi:

1. 
   O‘rmalovchi (evida bo'ladigan) inflatsiya. Bu narxlarning
   me'yorida o‘sishini bildiradi, ya'ni ularning yiliga 10 %ga qadar
   o‘sishini anglatadi.