Islohotlarning mohiyati va maqsadlari

Iqtisodiy rivojlanishda davlatning roli haqida ratsional kutish maktabi namoyondalarining fikrlari

-

45. 
    1929-1933-yillardagi jahon iqtisodiy inqirozining davlatning iqtisodiyotdagi roli to‘g‘risidagi tassavvurlarga ta’siri
    

- Jamiyat iqtisodiyotining rivojlanishida, ijtimoiy mehnat taqsimotida, davlatlararo aloqalaming kengayishida, iqti- sodiyotning tarkibiy qismlari o‘rtasidagi aloqalami tartibga solish kabi iqtisodiy jarayonlarda bozor mexanizmining tartibga solish imkoniyatlari chegaralanganligi namoyon bo‘ladi. Bunga iqtisodiyotda yuzaga kelgan iqtisodiy inqiroz davri qarama-qarshiliklarini misol keltirish mumkin. 1929- 1933-yillarda sodir bo'lgan jahon iqtisodiy inqirozi yaqqol misol bo‘la oladi.
Bozor mexanizmi bajara olmaydigan va tartibga sola olmaydigan ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayonining vazifalari mavjud. Sanoat rivojlanishida erkin raqobat asosida ishlab chiqarish kuchlari nafaqat yakka tartibdagi xususiy mulk doirasida o‘smoqda, balki jamoa (aksionerlik)va boshqa mulk- chilik shakllarining roli ham ortib bormoqda. Biroq, davlat iqtisodiyotning yirik tarmoqlarini o ‘z zimmasiga olishga, ularni rivojlantirishga va tartibga solishga majbur bo'lmoqda. Masalan: temiryo‘1, telegraf, pochta, mudofaa va h.k. Bozor mexanizmi bajara olmaydigan ijtimoiy vazifalar ham mavjud. Bundan tashqari, bozor munosabatlari asosidagi ba’zi faoliyat natijalariga davlatning aralashuvi ehtiyoji tug'iladi.
Bu, awalambor, iqtisodiyotni makro darajada tartibga solishda, aholining ma’lum qismini ijtimoiy himoya qilish va ularga yordam ko‘rsatishda (ishsizlarga, tug‘ma nogironlarga), pensiya ta’minotida, mudofaani ta’minlashda, ekologik mu- ammolami hal etishda, ijtimoiy tartibni saqlashda, pul muomalasini tartibga solishda, iqtisodiy takror ishlab chiqarish sikliga ta’sir etishda, fundamental ilmni rivojlantirishda davlat aralashuviga zarurat tug‘iladi. Tashqi iqtisodiy aloqalami dav­ lat aralashuvisiz tartibga solib bo‘lmaydi. Bozor mexanizmi jamiyat manfaatlarini himoya etish, uzoq davrli ijtimoiy muammolami va mamlakatlaming o'zaro aloqalarida yuzaga keladigan muammolami bartaraf eta olmaydi.

45.