Radikal diniy aǵıslar.
Tiykarınan diniy ekstremizm hám fundamentalizm bir birlerine qosılıp ketken tishunchalar bolıp tabıladı. Olardıń ekewi de bir gruppa nápsiqaw kisiler máplerine xızmet etedi.
Ekstremizm sózi tiykarınan fransuzcha - latınshadan kelip shıqqan bolıp, keskin pikir hám sharalardıń qollanılıwı mánisinde qollanıladı. Bunday keskin sharalar saw yamasa nosog'lom bolıwı múmkin. Sol sebepli nosog'lom mánistegi keskin ilaj - ilajlar tárepdarları ekstremistlar yamasa nadanlıqparastlar, dep da ataladı.
Diniy ekstremizm tek Islamǵaǵana tán emes, bálki dúnya daǵı barlıq dinlerge tiyisli bolıp tabıladı. Ásirese, orta ásir xristian ruxaniyları buǵan baylanıslı bir zatqa ilaj - ilajlardı kórgenler - múqaddes kitaplarda belgilengen hár qanday isenimlerge qarsı shıǵıw shirkew tárepinen qatań qaralanǵan. Ílım - pán, mádeniyat shirkewge boysındirilgan. Pándegi harqanday jańalıq qarsılıqqa dus kelgen.
Bunday kisiler “gúmanshıllar” dep atalǵan.
Taǵı bir ekstremistik gruppa, bul Akromiylar. Olardı “Iymanchi”lar dep da ataydilar.
1996 - 1997 jıllarda Respublikamızda payda bolǵan. “Hizbut - Tahrir” tiykarlawshisi Joldasev Akrom degen kisi bolıp tabıladı. Onıń “Iymanǵa yo'l” atlı, 12 sabaqǵa mólsherlengen qollanbası bar. Olardıń maqseti Ferǵanada Islam mámleketi dúziw edi. Házirde derlik iskerligin toqtatgan.
XIII asirde papa áskerleri 20 mıń kisin qatl etgen. Aldıńǵı oqımıslı adamlarǵa qarsı inkvizatsiya sudı engizilgen.
Ǵárezsizlik ushın gúressheń Yan Tús óltirilgen. Aspan ilmining juldızlarınan Jordono Bruno - otda kúydirilgen, Galileyo Galiley 50 jıl qiynoqqa salınǵan, ol sonda da “jer aylanadı” degen pikirinen qaytmagan.
Islam ekstremistlari da Islamdı qayta qayta tiklew, batıs mámleketleri tásirine túsip qalmaw uranı astında, dinni nıqap etken halda háreket qilsalarda, olardıń diniy - siyasiy qarawları húkimetke, mámleketti basqarıwına untilishga tiykarlanǵan bolıp tabıladı.
Islamdıń eń tásirli ekstremistik gruppalarınan biri “Musulman biradarlari” (Al - ihvon al - Muslimin) awqamı bolıp tabıladı. Bul awqam diniy - siyasiy shólkem bolıp, 1928 - jıl Egipette Shayıq Hasan al - Banno ǵayratı menen dúzilgen. Olardıń maqseti - “ádalatlı islam jámiyeti” dúziw emiw. Bul shólkem ápiwayı qayırqomlıq hám bilimlendiriw jumıslardan terrorchilikkacha bolǵan joldı basıp ótti. 1949 - jıl Hasan al - Banno óltirildi hám qatar ǵárezsiz shólkemler payda boldı.
Olar 1981 - jıl Egipet Prezidenti Nur shashıwshı Saodotni óltirganlaridan keyin bul shólkem qadaǵan etildi. Basshıları qamaldı. Házirgi kúnde bul shólkem 30 ǵa jaqın mámleketlerde jumıs ko'rmoqda.
1994 - jıl Qandahor aymaǵında júzege kelgen háreket Izleniwshionlar háreketi dep at aldı. Izleniwshionlar Amerika antiterror háreketlerdi baslagunga shekem húkimet tepasida turdi hám 20 jıldan berli urıslardan bezgen Afg'on xalqiga hesh nárse bere almadı. Olar hayallardı qayta párenjege kirgizdi, er adamlarǵa saqal májburiy dedi, Sortro'zni da májburiy dediler. Taǵı terrorizmni aqsha menen támiyinlew ushın narkobiznesni háwij aldırdılar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
