Islom dinidagi ideologiyaliq siyasiy ağimlar. Missionerlik va prozelitizmninig salbiy oqibatlari. Joba : 1 Islam daǵı jónelisler. Siyasiy partiya, háreket, gruppa hám gruppalar

Bunday shaqırıq Mattodan ráwiyat etilgen «Ínjıl»de da bar. Ol jaǵdayda Iso hawariylarga jaqınlasıp, sonday degeni belgilengenler etiledi :

“19.... barlıq xalıqlardan shákirt asırıńlar. Olardı Áke, Ul hám Múqaddes Ruxlanıw atı menen cho'qintiringlar.

20. Men sizlerge buyırǵan hámme zatlarǵa ámel qılıwdı olarǵa uyretinglar... ”.

Joqarıdaǵı sıyaqlı shaqiriqlerdi «Ínjıl»den taǵı kóplegen tabıw múmkin. Biraq missionerlar óz iskerligin shólkemlestiriwde tiykarlanıp belgilengen dálillerge tayanadilar.

Bunday qarawlar saldamlı tıykarǵa iye. Atap aytqanda, Luqodan ráwiyat etilgen “Ínjıl”da Iso Masihning óz shákirtlerin túrli awıllarǵa jibergeni tariyplanib, atap aytqanda, sonday sózler jazılǵan :

“6. Shákirtler jo'nadilar. Awıldan-awılqa ótip barıp, hámmeyoqda Súyinshin targ'ib eter... edi”.

Joqarıdaǵı qatarlardan málim boladıki, túrli jaylarǵa missionerlarni jıberiwdi Isoning ózi baslap bergen bolıp, dáslepki missionerlar hawariylar bolǵanlar. Lekin bul missiyalar tek evreylergagina qaratılǵan bolǵan. Bunıń tastıyıqın “Ínjıl”dagi tómendegi sózlerde kóriwimiz múmkin:

“... 5. Iso bul on ikkovini jo'natib, buyrıq berdi: «Majusiylar jolına ayaq baspanglar hám samariyaliklarning qandayda qalasına kirmanglar.

6. Kerisinshe, aljasqan qoyga uqsaǵan Izrail xalqi aldına baringlar”.

Suuni bólek atap ótiw zárúrki, Iso jáne onıń shákirtleri tárepden ámelge asırılǵan dáslepki missiyalar Ierusalim (Quddus ) qalası shegarasınan shıqpaǵanın kózge kóringen xristian tariyxchilari da tán alıw etediler.

Tariyxchilar missiyalarning Quddus qalası shegarasınan shıǵıwın 37-jılda xristianlarning quwǵın etiliwi menen baylanıstıradılar. Quwǵınǵa dus kelgen xristianlar házirgi Izrail aymaǵınıń arqaında jaylasqan áyyemgi Iudeya hám Samariya wálayatları boylap tarqap, balshıq jerde óz dinlerin targ'ib ete baslaǵanlar. Bul waqıya “Ínjıl” quramına kiretuǵın «Hawariylar» kitabında tómendegishe sawlelengen:

“4. Sol orada tarqalıp ketkenler Ínjıl Súyinshiin targ'ib etip júriwdi”.

Hátte Quddus shirkewiniń tiykarlanıp xojalıq jumısları menen shuǵıllanatuǵın, eń tómen - diakon (yun. diakonos-xizmetker) lawazımın iyelegen xızmetkerleri de ózleriniń basqarıw jumıslarınan ajralıp, sheber “súyinshichi”larga aylandılar. Olardan eń ataqlıı «Missionerlarning atası» atınıń alǵan diakon Filipp bolıp tabıladı. Áyne ol Samariya úlkesinde iskerlik júrgizgen, onıń paytaxtı Sebasta qalasında júdá kóplab kisilerdi xristianlikka kiritip, ǵalabalıq at qoyǵan.

SHunday bolsa -de, diakon Filipp hám oǵan uqsaǵan kóplegen súyinshishiler, Iso Masih táliymatı evreylergagina tiyisli degen jantasıwdan kelip shıǵıp, tiykarlanıp evreyler arasında úgit-násiyatlaw jumısların alıp barǵanlar.

Biraq keyin dáslepki xristian missionerlari az-azdan Orta teńiz boylap Appenin yarım aralına da kirip barıwadı. Rim imperiyasida olarǵa unamsız munasábet bildirilse-de, olar imperiyaning oraylıq aymaqları hám paytaxtına kóship keliwde dawam etaverishgan.

Iv asrga kelip missionerlar minez-qulqları nátiyjesinde xristian dini Rim imperiyasida mámleket dinine aylandı. Bul hádiyse missionerlikdan siyasiy maqsetlerde paydalanıw daǵı dáslepki qádem boldı. Xristian missionerlari az-azdan Evropanıń arqa aymaqlarına kirip bardi hám xristianlik Rim imperiyasining úlken aymaǵı boylap eski dinler ústinen uttı.

Missionerlar kóbinese Rim áskerleri menen birge sayaxat etip, basıp alınǵan aymaqlar xalıqları arasında missionerlik jumısların aparıwǵan. Evropa kontinentinde xristianlikning tarqalıwina úlken úles qosqan eń ataqlı missionerlar qatarına 400-jıllarda Irlandiyada xristianlikni targ'ib etip, bul dinning aralda tarqalıwina úlken úles qosqan, áwliye mártebeinde tán alıw etiletuǵın Patrikni, sonıń menen birge, Bonifase, San Xose hám Jan de-Brebef sıyaqlı ruxaniylardı kirgiziw múmkin.

Missionerlar iskerligi nátiyjesinde xristianlik 400-500-jıllarda Afrikada bekkem o'rnashib aldı hám óz dáwiri ushın talay qúdiretli bolǵan masihiy korollıǵılar payda boldı. Olardan eń ataqlıı Efiopiyalıiston imperiyasi edi. Bul korollıǵılıq úlken aymaqlardı, hátte Araviya yarım atawınıń qublaın basıp alǵan hám arablarni masihiylikka ótkeriw ushın, sol payıtlarda da múqaddes esaplanǵan Makka qalasın wayran etiwshi bolǵan.