Islom iqtisodiyoti va moliyasi, ziyorat turizmi

Sakkizinchidan, rahbar o‘z odamlariga vazifalar beradi va mas’uliyatni yuklaydi, biroq lider vakolat beradi. Rahbar va lider bo‘lishning yana bir farqi shundaki, boshliqlar odatda o‘zlarining muvaffaqiyatlaridan motivatsiya oladilar. Aksincha, liderlar atrofdagilarning muvaffaqiyati haqida qayg‘uradilar va o‘z jamoalarining muvaffaqiyatlarini nishonlaydilar. Liderlar kompaniyaning xodimlarisiz hech narsaga erisha olmasligini tushunishadi. Exploding Topics asoschisi Brayan Din aytganidek, “Liderlar “biz” deyishadi; boshliqlar “men” deyishadi”. “Men o‘rganganim shundaki, siz ularni o‘z kuchlarining manbasiga yo‘naltirsangiz va tashkilotda ko‘rishni xohlagan narsani aks ettiradigan xodimlardan qahramonlar yaratsangiz, odamlar g‘ayratli bo‘ladi,”– Anita Roddik
To‘qqizinchidan, Rahbar xodimlarga nima qilish kerakligini aytadi, lekin lider xodimlarga nima qilishni o‘rgatadi. Ba’zida rahbar va liderning farqlari biznesni boshqarish uslubiga to‘g‘ri keladi. Liderning boshqaruvga bo‘lgan yondashuvi tabiiy yetakchilik qobiliyatiga ega bo‘lgan odamiylikdan ko‘ra ko‘proq noqulay bo‘lishi mumkin.
“Rahbar va xodim munosabatlarni ikki so‘z bilan ifodalash mumkin: buyruq va itoatkorlik,” – deydi Villa mehmonxonalar xanjiri asoschisi Jeykob Villa.
“Boshqa tomondan, rahbarlar ko‘proq gorizontal hokimiyat tuzilmasini afzal ko‘radilar, bunda jamoaviy ish va hamkorlik rag‘batlantiriladi,” – deydi Villa.
Yaxshi rahbarlar ishlarni bajarishni talab qilish o‘rniga, xodimlar qilishlari kerak bo‘lgan harakatlarni boshqaradilar. Ular natijadan oldin jamoaning jarayoniga e’tibor berishadi. Ular o‘zlarini xodimlarining o‘rniga qo‘yishni yaxshi uddalashadi. Villaning qo‘shimcha qilishicha, rahbarlar ko‘pincha qo‘l ostidagilar bilan faol ishlaydi va “xodimlar rahbarni xafa qilishdan qo‘rqmasdan o‘z g‘oyalari va tashvishlarini erkin aytishlari mumkin bo‘ladi”. Kennet X. Blanchard so‘zlarini muxtasar qilib aytganda, “Muvaffaqiyatli yetakchilik kaliti bu hokimiyat emas, balki ta’sir qilishdir”.
Yuqoridagilarga qo‘shimcha qilib shuni aytib o‘tish mumkinki, “Haqiqiy rahbar har doim o‘z xodimlarini qo‘llab-quvvatlashni va kompaniyaning qarashlari uchun ishlashni xohlaydigan jamoani yaratishni xohlaydi”, deydi Vestmeyer. Qolaversa, boshqaruvchi rolga o‘tayotgan odam uchun eng qiyin vazifalardan biri ishni bajarishdan nazorat qilishgacha boradi. Bu lider va rahbar o‘rtasidagi yana bir asosiy farq. Ishlar ular xohlagan tarzda bajarilmasa, boshliqlar masalani o‘z qo‘llariga olishlari mumkin. Biroq, yetakchi bo‘lish - bu xodimlarning o‘z ishlarini yanada samarali bajarishga yordam berishdir. Liderlar sabr-toqatli bo‘lib, o‘z xodimlari qayerda muammolarga duch kelayotganini tushunishlari mumkin. “Mening ishim xodimlarga ishni osonlashtirish emas. Mening vazifam bizda mavjud bo‘lgan potensial xodimlarni to‘g‘ri tanlay bilish va ularni o‘zi xohlab ishlashga undash va ularni yanada yaxshilashdir,” – deydi Stiv Jobs.
Samarali yetakchilik uslubiga ega bo‘lish uchun menejer ham ajoyib o‘qituvchi bo‘lishi kerak. Rahbarlar o‘z xodimlaridan, hatto ular uchun yangi bo‘lsa ham, vazifalarni bajarishning eng yaxshi usulini bilishlarini kutishadi. Liderlar o‘z xodimlariga o‘z ishlarini bajarishning eng samarali usulini o‘rgatishadi. Ular o‘z ishchilarining malakalarini rivojlantirishga yordam berish yo‘llarini faol ravishda izlaydilar va ularning o‘sishiga yordam berish uchun o‘rganish imkoniyatlarini yaratadilar, bu orwali xodimlarida o‘ziga bo‘lgan ishonchni pshiribgina qolmay, ishdagi unumdorlikni oshirishga ham katta hissa qo‘shgan bo‘lishadi, boisi xodimlarni tushunish va o‘qitish uchun vaqt ajratilsa, yanada samaraliroq jarayonda natijalarga erishish osonroq bo‘ladi.
Liderni rahbardan ajratib turadigan yana bir misol. Ko‘pincha rahbarlar asosiy e’tiborni oxirgi natijaga qaratadilar, liderlar esa u yerga qanday yetib borishlari va u yerdan qayerga borishlari mumkinligiga e’tibor berishadi. Rid Markham shunday degan edi: “Muvaffaqiyatli rahbarlar har bir imkoniyatdagi qiyinchilikni emas, balki har qanday qiyinchilikdagi imkoniyatlarni ko‘radilar”.
Yana bir farqli jihati shundaki, liderlik va rahbarlik tendentsiyalari haqida gap ketganda, rahbarlar ko‘pincha o‘zlari bilgan narsalarga asoslanib ishlaydilar. Agar biror narsa ishlagan bo‘lsa, ular doimo ishlaydi deb ishonishadi. Biroq, liderlar moslashishga qodir. Ular takomillashtirish uchun jarayonlarni doimiy ravishda qayta baholaydilar. Liderlar ish joyiga ijobiy energiya olib keladi, maqsadlarga erishishning yangi usullarini izlaydi va xodimlardan yangi g‘oyalar mavjud bo‘lganda taqdim etishni so‘raydi. Ular o‘z xodimlariga har doim muvaffaqiyatga erishishning eng yaxshi yo‘lini topishga investitsiya qilishlarini va biznesni keyingi bosqichga olib chiqishda qanday yordam berishi mumkinligi haqidagi fikrlarini qadrlashlarini ko‘rsatadilar.
Demak, yuqoridagilardan kelib chiqqan holda shuni xulosa qilib aytishim mumkinki, liderlar o‘zi birga ishlaydigan xodimlarni doimo qo‘llab-quvvatlovchi, ular bilan muloqot yoki vazifa topshirish jarayonida ularning xulq-atvori, imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda yo‘l tututvchi shaxslardir. Inson resurslari bilan ishlaydigan har qanday menejer liderlik ko‘nikmalarini o‘zida jamlamog‘i darkor.