Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti elektr energetikasi fakulteti

 
2. Ishni bajarish tartibi: 
Laboratoriya ishini bajarishda birinchi laboratoriya ishidagi uskunaga o‘xshash laboratoriya 
uskunasidan foydalanamiz. Laboratoriya uskunasining prinsipial sxemasi 2.1-rasmda ko‘rsa-
tilgan. Laboratoriya ishini bajarish vaqtida elektrodlar orasidagi havo oralig‘ining sanoat chasto-
tasidagi razryadlanish kuchla-nishining elektrodlar orasidagi masofaga bog‘liqligini quyidagi 
elektrodlar uchun aniqlang: 
1. Chetlari yarim doira shaklidagi «tekislik-tekislik» elektrodlari (maydon bir jinsli) 
2. «Shar-shar» elektrodlar (bir xil diametrli) 
3. «Sterjen-sterjen», «sterjen-tekislik»
4. Maxsus formadagi elektrodlar 

---

15 
Razryadlanish oralig‘ining uzunligi kalibr bo‘yicha yoki elektrodlar mahkamlanadigan 
stanokning shkalasi bo‘yicha o‘rnatiladi. Har bir ko‘rinishdagi laboratoriyani boshlashdan oldin 
shkalaning nolga o‘rnatilganligini tekshirib ko‘rish kerak.
2.1. «Tekislik-tekislik» ko‘rinishidagi elektrodlar oralig’i. 
1. Elektrodlar oralig‘ining qiymatini quyidagi tartibda oling: S = 0,5; 1,0; 1,5; 2,0; 2,5; 3,0 sm, 
havoning nisbiy zichligini birinchi laboratoriya ishidan oling. 
2. Har bir masofa uchun laboratoriya yo‘li bilan havoning teshilish kuchlanish qiymatini aniqlang 
va 1.2-jadvalga kiriting. 
3. Ma’lumki, uncha ko‘p bo‘lmagan bir jinsli va kuchsiz bir jinsli bo‘lmagan elektr maydonlar 
uchun elektr maydon kuch-langanligini empirik formulalar yordamida aniqlash mumkin E
x
=f(x) 
(misol uchun sharsimon va silindrik kondensatorlarning maydoni). Har bir masofa uchun 
quyidagi formulalar yordamida havoning teshilish kuchlanishini hamda maydon kuchlanganligini 
hisoblang: 
E
2
″ = 24,5



(
I
+ 
х


28
,
0
) [kV/sm ] 
U
2
″ = E
2
″

X [kV] 
Bu formulalar tekis taqsimlangan (bir jinsli) va unga yaqin bo‘lgan maydonlar uchun o‘rinlidir. 
Hisoblashlar natijasi 2-jadvalning 9-10 ustunlariga kiritiladi. 2.2-jadvalning 11-ustuniga kiritish 
uchun teshilish kuchlan-ganligi quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi: 
E
2
` = 
X
'
U
[kV/sm ] 
4. Ishdan olingan natijalar bilan 2-jadvalning 7-8 hamda 11-ustunlari ma’lumotlarini va 9-10 
ustunlardagi hisoblangan natijalar bo‘yicha U
2
″=f(X) va E
2
″=f (X) chizmalarni chizing.
Chizmaga laboratoriya nuqtalarini qo‘yib chiqing va taqqoslang. 
2.2-jadval 
T/r 
Razryadlanish
oralig‘i [sm] 
Laboratoriya ishi natijalari 
Formula bo‘yicha
hisoblangan 
E
2
` 
[kV
\sm
] 
U
1
[V]
U
2
U
2
` U
2
″ [kV] 
E
2
″ 
[kV/sm] 
1 2 3 o‘rt 
[kV] 
K [kV] 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 

---

16