Ismanov I. N., Davlyatova g. M., Buzrukxonov s. M

 
SM=TM+(Q
yb
-Q
yo
) 
bu yerda: 

---

179 
Q
yb
, Q
yo
– yil boshi va yil oxirida korxona omborxonasidagi tayyor mahsulot 
qoldig’i, ming so’m. 
10.4. Jihozlar mutanosibligini hisoblash 
Ishlab chiqarish dasturi rejalashtirilgandan so’ng material resurslarga talab 
aniqlanadi. Bunda material resurslarini moliyalashtirish manbalaridan va ularni 
sotib olish manbalari samaradorligini e’tiborga olish zarur. 
 
10.1-chizma. Korxonaning material bazasini shakllantirish. 
 
Material va ishchi kuchiga talab bashorati ular bilan boliq xarajatlarni 
hisoblash uchun zarur. Ishlab chiqarishning material resurslarga talabni hisoblash 
uchun boshlanich ma’lumot bo’lib rejalashtirilgan mahsulot va xizmatlar, ishlab 
chiqarish hajmi, mahsulot birligi uchun material resurslar sarf me’yorlari 
hisoblanadi. Material resurslarga talab, material sarf me’yorini mahsulot hajmiga 
ko’paytirish orqali barcha turdagi resurslar bo’yicha natural va qiymat ifodasida 
aniqlanadi. 

---

180 
10.1-jadval. 
Ishlab chiqarish dasturiga resurslar sarfi hisobi. 
(xom ashyo va materiallar) 
Yil 
 
Resurslar 
Miqdori 
Birlik resurs bahosi,so’m 
Qiymati 
Yillar 
1 
2 
... n yil 
1-resurs 
2-resurs 
…….. 
n-resurs 
Jami 
Material resurslar hajmini rejalashtirishda yillik talabdan tashqari 
materiallar, joriy ishlab chiqarish zahiralari miqdori ham aniqlanadi. Zahiralar 
hajmini uchta asosiy omil belgilab beradi: 
­ 
kundalik material iste’mol hajmi; 
­ material sarflanish xarakteri (iste’molning barqarorligi); 
­ 
ikki ta’minot orasidagi muddat. 
Zahira miqdorini rejalashtirishda ikki usuldan foydalanish mumkin: 
1-usul: yillik talabni yildagi xom-ashyo va materiallarni keltirish soniga 
bo’lish orqali aniqlashni ko’zda tutadi. 
2-usul: materialning o’rtacha sutkalik sarfini ularning zahira me’yoriga 
ko’paytirish orqali. 
Ishlab chiqarish jixozlariga bo’lgan talabni aniqlashda dastlab mavjud 
ishlab chiqarish fondlarining qisqacha tavsifi beriladi: tarkibi, tuzilmasi, qiymati, 
texnik tavsifi, eskirish darajasi ko’rsatiladi. Jihozlarga talabni rejalashtirishda 
qo’llanilayotgan ishlab chiqarish shakli e’tiborga olinadi. Jihozlar soni quyidagi 
formula asosida aniqlanadi:
bu yerda: