Issn 2181-1296 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA FALSAFA 2021-yil, 6-son 
43 
alohida ta’kidlaydi. Har bir inson fazilatli yoki razolatli fe’l- atvorga ega bo’lib yashash 
jarayonida har ikkisidan birini bajarishga da’vat etiladi. 
Inson o’z tabiatidagi ikki kuch ezgulik va yovuzlik o’rtasidagi kurashda o’z 
kelajagini aniqlayotganda masalaga vaziyat, zaruriyat orqali ta’sir qilib, ezgulikning 
tanlab olinishiga yordamlashish kerak. Bunda insondagi irodani chiniqtirish, unga madad 
berish, ikkinchi tomondan esa uning tafakkurini sog’lomlashtirish, turli xil fisqu-
fasodlardan forig’lantirish orqali ezgulik uchun kurashishi zarur. Bunda sog’lom 
tarbiyaning o’rni alohidadir. Ruhni tarbiyalash va poklanishning oqibati o’ta ijobiy bo’lib, 
yaxshi 
xulqlarni 
olijanob 
fazilatlarga 
aylantiradi.[1:12] 
Yusuf 
Xos 
Xojib 
«Qutadg’u bilig» asarida sog’lom turmush tarzi, sog’lom tafakkur va sog’lom tarbiya 
borasida nazariy muammolarining yechimini topish haqida so’z yuritgan. Sog’lom aql, 
sog’lom fikr, sog’lom ong va zakovat, sog’lom ezgu xislat-xususiyat, sog’lom fe’l-atvor 
egasi bo’lish bilan birga, inson uchun uning jismoniy kamoloti, chiniqqanligi, sihat-
salomatligi, sog’lom jismoniy quvvatga ega bo’lishi ham nihoyatda ahamiyatli ekanligi 
haqida fikrlar qoldirgan. [4:55]
Bizning vazifamiz esa yoshlarimizga jismoniy tarbiya bilan shug’ullanish sog’lom 
turmush tarzini asosi ekanligi orqali ularda sport bilan xamnafas yashashni ezgu maqsad 
sari qadam qo’yishiga yordam berish sanaladi. Sog’lom avlodgina sog’lom millat –
sog’lom davlat qura oladi va sog’lom turmush tarziga erisha oladi. 
Sog’lom turmush tarzi – inson turmush sharoitlarini faol o’zlashtirish usuli bo’lib, 
kun tartibiga rioya qilish, faol harakat asosida organizmni chiniqtirish, sport bilan 
shug’ullanish, to’la va sifatli ovqatlanish, ovqatlanishning gigienik qoidalariga rioya 
qilish, muloqot va ekologik madaniyatga erishish, umuminsoniy va milliy qadriyatlar 
asosida ma’naviy tarbiya olish, zararli odatlardan o’zini tuta bilish demakdir.[6:125] Agar 
O’rta Osiyo xalqlari ijtimoiy falsafiy fikri tarixiga nazar tashlasak, buyuk mutafakkirlar, 
davlat arboblari turmush tarzi to’g’risida fikr yuritganlarida uning subyekti bo’lmish 
insonning nafaqat ma’naviy barkamolligi, shu bilan birga tanisihatlik madaniyatini ham 
yuqori baholaganliklarini ko’rishimiz mumkin. Xalq dostonlari, ertaklarning sevimli 
qahramonlari jismonan mukammal qilib tasvirlanganligining boisi ham ana shundadir. 
Shiroq, To’maris, Alpomish, Farxod kabi yuzlab xalq qahramonlari jismoniy 
barkamollikning namunasidir. Ularning barchasi bunday fazilatlarga tegishli ijtimoiy- 
madaniy muhitning ta’sirida erishganlar, sharqona kurash, qilichbozlik, chavondozlik, 
kamondan o’q otish, jismoniy mashqlar bilan shug’ullanish imkoniyatlariga ega 
bo’lganlar. [7:66] Bugungi ibora bilan aytganda, jismoniy tansihatlik faoliyati bilan 
astoydil shug’ullanganlar. Jismoniy sog’lomlashtirish mashqlari turmush tarzining 
ijtimoiy- madaniy muhiti tarkibiga kirgan.
O’rta Osiyo xalqlari hayotida, turmush tarzida, jismoniy sog’lomlashishida 
otlarning ham o’rni katta bo’lganligini aytib o’tish lozim. Umuman olganda barcha 
qadimiy xalqlar qatori O’rta Osiyo xalqlarining hayotini ham usiz tasavvur qilish qiyin. 
Chunki bu hududda yashagan xalqlarning urf-odatlari, to’y tomoshalari, o’yin-kulgusining 
bosh yordamchilaridan biri ot hisoblangan. Otda yurib ov qilish, ot ustida turib kamon 
tortish, qilichbozlik, nayzabozlik qilish, ot ustida kurash tushish, ot poygasi, uloq va 
boshqa juda ko’p jismoniy mashq turlari bunga yorqin misol bo’la oladi.[5:48] Xalq 
og’zaki ijodiyotidagi “Alpomish va Barchinoy”, “Go’ro’g’li”, “Qirqqiz”, “Kuntug’mish” 

---