Issn 2181-2292 "солиқ ва ҳаёт" электрон илмий-оммабоп журнали

асосий иқтисодий 
омилларни аниқлаш
ҳамкорлик ва 
инновацияларни 
рағбатлантириш
минтақавий 
барқарорликни 
баҳолаш
кластер 
ривожланишини 
қўллаб-қувватлаш
ресурсларни 
тақсимлашни 
оптималлаштириш

---

www.soliqvahayot.uz
III СОН. 2023 
147 
Шу ўринда яна бир масалани ҳал қилиш керакки, яъни стратегик 
режалаштириш - бу ташкилотлар ва ҳукуматлар узоқ муддатли мақсадларни 
белгилаш, ресурсларни тақсимлаш ва керакли натижаларга эришиш учун зарур 
бўлган ҳаракатларни аниқлаш учун ўз зиммаларига оладиган муҳим жараёндир. 
Бироқ стратегик режалаштиришнинг қийинчиликлари йўқ эмас ва бу тўсиқлар 
режалаштириш жараёнининг самарадорлигига ва стратегик ташаббусларни 
муваффақиятли амалга оширишга тўсқинлик қилиши мумкин.
Марказий Осиёда жойлашган Ўзбекистон ўзининг улкан географик ўлчами, 
турли иқтисодий фаолият турлари ва ўзига хос маданий ҳудудлари туфайли турли 
минтақавий ва тармоқ тузилмаларини намойиш этади. Ушбу ўзига хос 
хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда самарали стратегик режаларни ишлаб чиқиш 
мувозанатли иқтисодий ўсишни, минтақавий ривожланишни ва хўжалик юритувчи 
субъектлар ўртасидаги ҳамкорликни рағбатлантириш учун жуда муҳимдир.
Ўзбекистонда стратегик режалаштириш жараёни турли манфаатдор томонлар, 
жумладан, давлат органлари, маҳаллий ҳамжамият, бизнес, илмий доиралар ва 
фуқаролик жамияти ташкилотларининг фаол иштирокини ўз ичига олиши керак. 
Ушбу манфаатдор томонларни жалб қилиш стратегик режада минтақавий ва 
тармоққа хос ташвишлар ва интилишлар ҳисобга олинишини таъминлайди.
Ўзбекистоннинг ўзига хос минтақавий хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, 
ривожланишнинг жойлашувга асосланган ёндашуви муҳим аҳамиятга эга. Ҳукумат 
муайян ҳудудий бирликларнинг кучли ва заиф томонларини тан олишлари ва ҳар 
бир минтақанинг ноёб иқтисодий салоҳиятига мос келадиган стратегияларни 
ишлаб чиқишлари керак. Масалан, Фарғона водийсидаги қишлоқ хўжалигига бой 
ҳудудлар қишлоқ хўжалигини модернизация қилишга, Тошкентдаги шаҳар 
марказларида эса билимга асосланган саноатни ривожлантиришга эътибор қаратиш 
мумкин. 
Ўзбекистон минтақавий иқтисодиётининг тармоқ таҳлилини ўтказиш хўжалик 
юритувчи субъектлар ўртасидаги асосий тугунлар, кластерлар ва алоқаларни очиб 
бериши мумкин. Ушбу тармоқларни тушуниш орқали ўзаро боғланган ҳудудлар ва 
тармоқлар ўртасида ҳамкорлик ва ресурслар оқимини ривожлантириши мумкин. 
Масалан, ҳудудлар ўртасидаги савдо йўлакларини аниқлаш инфратузилмани 
мақсадли ривожлантиришга, бу ҳудудлар ўртасида савдо ва инвестицияларни 
осонлаштиришга олиб келиши мумкин. 
Ўзбекистондаги ноаниқ ва динамик муҳит бошқарувга мослашувчан 
ёндашувни талаб қилади. Стратегик режалар мослашувчан ва янги иқтисодий 
муаммолар ва имкониятлар юзага келганда қайта кўриб чиқиш учун очиқ бўлиши 
керак. Режанинг бажарилишини мунтазам мониторинг қилиш ва баҳолаш зарур 
тузатишларни аниқлаш ва вақт ўтиши билан унинг долзарблигини таъминлаш учун 
муҳим аҳамиятга эга. 
Ўзбекистон Ипак йўли иқтисодий коридори ташаббуси интеграциялашган ва 
замонавий 
транспорт-логистика 
тармоғини 
ривожлантириш 
орқали 
Ўзбекистоннинг Осиё ва Европа ўртасидаги чорраҳа сифатидаги стратегик 
жойлашувидан фойдаланишга қаратилган. Стратегик режа турли манфаатдор 
томонларни, жумладан, Ипак йўли бўйлаб қўшни давлатларни иқтисодий ҳамкорлик 
ва алоқаларни ривожлантириш учун жалб қилишни ўз ичига олади. 
Ипак йўли иқтисодий коридори бўйлаб «Тошкент-Хўжанд» ва «Тошкент-
Самарқанд» йўлаклари каби муҳим иқтисодий кластерларда инфратузилма 
инвестицияларига устувор аҳамият бериш учун жойларга асосланган ривожланиш 
стратегиялари қўлланилди. Ушбу мақсадли инвестициялар ушбу ҳудудларда савдо-
иқтисодий фаолликни оширишга қаратилган.

---

www.soliqvahayot.uz
III СОН. 2023 
148 
Тармоқ таҳлили Ўзбекистон ичидаги муҳим транспорт тугунлари, логистика 
марказлари ва савдо йўлларини аниқлаш учун қўлланилди ва шу орқали ресурслар 
тақсимоти оптималлаштирилди ва минтақавий алоқани кучайтирилди. Бундан 
ташқари, мослашувчан бошқарув тамойиллари Ипак йўли иқтисодий коридори 
ташаббусининг Ипак йўли бўйлаб ўзгарувчан геосиёсий ва иқтисодий динамикага 
жавоб беришини таъминлайди. 
Минтақавий ва тармоқ тузилмасининг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган 
ҳолда стратегик режаларни ишлаб чиқиш Ўзбекистонда барқарор ривожланиш ва 
иқтисодий фаровонликка кўмаклашиш учун жуда муҳимдир. Манфаатдор 
томонларни жалб қилиш, жойларга асосланган ривожланиш, тармоқ таҳлили ва 
мослашувчан 
бошқарувни 
қўллаш 
орқали 
сиёсатчилар 
минтақавий 
номутаносибликларни бартараф этиш, ўзаро боғлиқликдан фойдаланиш ва бутун 
мамлакат бўйлаб инклюзив ўсишга ёрдам берадиган кенг қамровли ва самарали 
стратегик режаларни ишлаб чиқишлари мумкин. “Ўзбекистон Ипак йўли иқтисодий 
коридори”нинг амалий тадқиқотлари минтақавий иқтисодий ҳамкорлик ва 
алоқаларни 
ривожлантиришда 
ушбу 
услубий 
ёндашувларнинг 
амалий 
қўлланилишини кўрсатади. 
Тадқиқот доирасидаги ўрганишлар асосидаги аниқланган мавжуд муаммолар: