Иқтисодиёт назарияси фанининг предмети ва билиш услуби

II. Ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига боғлиқлик даражасига кўра

• Доимий харажатлар – ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ бўлмай, ҳатто маҳсулот ишлаб чиқарилмаганда ҳам сарфланадиган харажатлар.
• Ўзгарувчи харажатлар – ишлаб чиқариш ҳажмига тўғридан-тўғри боғлиқ бўлади.
• доимий ва ўзгарувчан харажатлар йиғиндиси умумий ёки ялпи харажатларни ташкил қилади.

Доимий харажатлар	Ўзгарувчи харажатлар
Бошқарув ходимлар маоши
Корхона тўлов мажбуриятлари	Хом-ашё
Солиқлар	Материал
Амортизация ажратмалари	Ёнилғи
Ижара ҳақи	Транспорт хизмати
Қўриқлаш хизмати харажатлари	Ишчилар иш ҳақи ва шу кабилар учун харажатлар

3. Фойданинг мазмуни. Фойда нормаси ва массаси.

• Фойда

Корхонанинг барча пул даромадлари ва қилинган сарф-харажатлари ўртасидаги фарқ

• Корхонанинг соф фойдаси

Корхона умумий фойдасидан солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар чиқариб ташлангандан кейин қолган қисми.

Ялпи фойданинг ҳосил бўлиши ва тақсимланиши

• Пул даромадлари тушуми - Ишлаб чиқариш харажатлари= Ялпи фойда
• Фойданинг ўсишига, чиқарилаётган маҳсулот умумий ҳажми ўзгармаган ҳолда икки йўл билан:
• ишлаб чиқариш харажатларини камайтириш ҳисобига
• нархни ошириш ҳисобига эришиш мумкин.

Ялпи фойда

• Рента тўловлари
• Олинган кредит учун фоизлар
• Солиқлар
• Хайрия ва бошқа фондларга ажратмалар
• Соф фойда

Соф фойданинг тақсимланиши

• Инвестицияга;
• Кадрлар тайёрлаш ва малакасини оширишга;
• Ижтимоий фондларга;
• Экология учун ажратмалар;
• Бизнесга (корхона эгалари ва ишчиларига) тегишли шахсий даромадлар.