Iv-bap. Menedjment texnologiyasí
Download 400.02 Kb. Pdf ko'rish
|
4 tema
|
4.3. Basqarıw qararları
Basqarıw qararları– Hújjet (qarar,buyrıq,ilajlardıń jobası hám .t.b.). Qararlardı islep shıǵıw, qabıl etiw hám ámelge asırıwdı óz ishine alıwshı process esaplanadı. Basqarıw qararları tómendegi ózgeshelikleri boyınsha klassifikaciyalanadı:
menedjment sistemasınıń sistema astı bólimleri boyınsha;
iskerlik tarawları boyınsha;
kólemi boyınsha;
óndiristi shólkemlestiriw boyınsha;
maqsetlerdiń túrleri hám muǵdarı boyınsha;
háreketlerdiń dawamlılıǵı boyınsha (strategiyalıq, taktikalıq, operativ);
wazıypalardıń orınlanıwı boyınsha;
tásir kórsetiw ob`ektleri boyınsha;
rasmiyligi boyınsha (rásmiy hám rásmiy emes);
paydalanılǵan informaciyalar boyınsha;
sáwlelendirilgen formaları boyınsha;
qararlardı qabıl etiw dárejeleri boyınsha (jeke shaxs, bólim yaki shólkem dárejesinde);
programmalastırılǵanlıq dárejesi boyınsha;
mazmunı boyınsha (ekologiyalıq, sociallıq, shólkemlesken, ilimiy, texnikalıq hám t.b.);
qarardıń baǵdarı boyınsha (shólkem ishindegi yaki onıń sırtında);
qarar qabıl etetuǵın shaxs boyınsha (jeke shaxslı yamasa toparlı);
májbúriylik dárejesi boyınsha (qatań xarakterge iye, úlgili xarakterge iye);
ierarxiyanıń qararlardı qáliplestiriwde iske túsiriletuǵın basqıshlarınıń sanı boyınsha. Durıs qararlar qabıl etiw ushın bilimler hám tájiriybe talap etiledi. Bunda jáne pám-parasatta úlken rol` oynaydı. Ol óz ishine aldınnan seziw, túsinikke iye bolıw, parasatlılıqtı aladı. Qararlardı qabıl etiw, ámelge asırıw bir neshshe dáreje hám basqıshlardan ibarat bolǵan quramalı process esaplanadı. Qarar qabıl etiwdiń zárúrligi ózi ishine bir neshshe basqıshlardı aladı:
mashqalanı qáliplestiriw;
mashqala hám maqsetti sheshiw kriteriyaların belgilew. Shólkemde mashqalanıń bar ekenligin tán alıw yaki almaw ushın sharayattı úyreniw kerek. Mashqalanıń tán alınıwı onı sheshiw ushın áhmiyetli shárt boladı, sebebi eger mashqala bolmasa, onı sheshiwde talap etilmeydi.
Mashqalanı belgilew hám qáliplestiriw menedjerge onı basqa mashqalalar menen bir qatarda kereklisin tańlap alıw imkaniyatın beredi. Qararlar qabıl etiw dárejeleri tómendegi basqıshlardan turadı:
al`ternativ qararlardı islep shıǵıw;
al`ternativ qararlardı bahalaw;
al`ternativ qararlardı tańlap alıw. Modellestiriw basqarıw qararların muwapıqlastırıwdıń áhmiyetli tárepi boladı, ol óz gezeginde logikalıq, fizikalıq hám ekonomikalıq – matematikaǵa bólinedi. Logikalıq modellestiriw tiykarında qarardı tańlawdı belgilep beriwshi faktorlardıń analizi jatadı. Fizikalıq modeller salıstırmalı ráwishte bir neshshe ese kishireytilgen hám hár túrli materiallardan tayarlanǵan tabiyǵıy ob`ektlerden ibarat boladı. Olar ob`ekttiń estetikalıq, awısıq hám basqada táreplerin tekseriw ushın materiallardı únemlew maqsetinde kishireytilgen kóriniste tayarlanadı. Ekonomikalıq-matematikalıq modellestiriw ekonomikalıq hádiyselerdi matematikalıq modeller menen sáwlelendiriwden ibarat. Ekonomikalıq model` – ekonomikalıq hádiyse yaki processti ilimiy abstrakciyalawdan paydalanıw menen sızıqlı formasın kóz aldına keltiriw, onıń ózine tán ózgesheliklerin sáwlelendiriw bolıp tabıladı. Matematikalıq modeller – hár qanday iskerliktiń muwapıqlastırıwshı wazıypaların sheshiwdiń tiykarǵı qúralı bolıp tabıladı. Modellestiriw processin shártli ráwishte úsh basqıshqa ajıratıw múmkin:
úyrenilip atrıǵan hádiyse yaki processke tán bolǵan nızamlar hám onıń dúzilisiniń ózgeshelikleri haqqındaǵı empirikalıq maǵlıwmatlardı analizlew (analizler tiykarında modeller qáliplestiriledi);
modellestiriw járdeminde máseleni sheshiw múmkin bolǵan usıllardı anıqlaw;
Qararlardı qabıl etiw processi optimal qarardı tańlap alıw menen juwmaqlanadı. Bunda úsh usıldan paydalanıladı: aldıńǵı tájriybeni esapqa alıw, tájiriybe ótkeriw, izertlew hám analizlew. Birinshi usıl basqalarǵa qaraǵanda kóbirek qollanıladı.Tájriybe ótkiziwde bir yamasa bir neshe al`ternativ qararlar ámeliyatta tekseriledi. Izertlewler hám analizlew usılı al`ternativ qararlardı jıynawdıń eń nátiyjeli usılı esaplanadı. Kararlardıń hár túrli modellerin islep shıǵıwda komp`yuterlerden paydalanıladı. Qarardı orınlaw basqıshı tómendegilerdi óz ishine aladı:
qarardıń orınlanıwın shólkemlestiriw;
qarardıń orınlanıwın qadaǵalaw, xızmet túrine hám qararǵa ózgerisler kiritiw;
Qarardıń orınlanıwın shólkemlestiriw kópshilik adamlardıń háreketlerin muwapıqlastırıwdı kózde tutadı. Menedjer islewshilerdi qararlardıń orınlanıwına umtıldırıw kerek. Bunıń ushın qararlardı orınlaw boyınsha ilajlar islep shıǵıw, huqıq hám juwapkershiliklerdi qatnasıwshılar ortasında, olardıń qábiletlerinen nátiyjeli paydalanıwdı esapqa alǵan halda bólistiriw zárúr. Informaciyalar almasıwı ushın kommunikaciyalıq tarmaktı qurıw, qatnasıwshılar ortasındaǵı qatnasıqlardı tártipke salıw, olardıń máplerin muwapıqlastırıw kerek. Solay etip, basqarıw qararlarınıń qabıl etiliwi hám olardıń ámelge asırılıwı bul jerde optimal process sıpatında, yaǵnıy qararlardı orınlaw hám mashqalanı saplastırıw ushın ótiw kerek bolǵan basqıshlar seriyası sıpatında berilgen. Download 400.02 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|