Iv qism. Qishloq xo‘jalik korxonalarida buxgalteriya hisobining xususiyatlari

Маҳсулот	Миқдори, ц.	1 бирлик таннархи, сўм			Сумма, сўм
Корр. Счётлар
Режа	ҳақиқат	Фарқ (+,-)	Дт	Кт
Пахта	1500	38000	37000	-1000	-1500000	9110	2010
Дон	2250	15500	14000	-500	-1125000	9110	2010
Дон чиқити а) сотилган б) чорвага	1000 800 200	7725	8000	+275	+275000 +220000 +55000	9110 2020	2010 2010
Сомон а) сотилган б) чорвага	2300 300 2000	150	155	+5	+11500 +1500 +10000	9110 2020	2010 2010
Помидор	350	10000	11000	+1000	+350000	9110	2010
Пиез а) сотилган б) қолдиқ	200 150 50	20000	20600	+600	+120000 +90000 +30000	9110 2810	2010 2010
Карам	250	5000	6000	+1000	+250000	9110	2010
Картошка а) сотилган б) қолдиқ	200 150 50	32000	33500	+1500	+300000 +225000 +75000	9110 2810	2010 2010
Сабзи	320	8000	8500	+500	+160000	9110	2010

Ишлаб чиқариш харажатлари тўғрисидаги маълумотлар махсус «Ишлаб чиқариш харажатлари тўғрисида ҳисобот»да (18-шакл) жамланади.
Бухгалтерия ҳисобининг комбинациялашган шаклида ишлаб чиқариш харажатлари ҳисоби қуйидаги махсус реестрларда юритилади:
-«Ҳисобот даври харажат (сарф)ларини ҳисобга олиш қайдномаси»;
-«Деҳқончилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш харажатлари ва маҳсулот чиқишини ҳисобга олиш қайдномаси».


3Деҳқончилик маҳсулотлари таннархини аниқлаш усуллари

Деҳқончилик ишлаб чиқаришида асосий, ёндош ва ёрдамчи маҳсулот тушунчалари бир- биридан фарқланади.

Асосий маҳсулот деганда қишлоқ хўжалигининг ихтсослашган соҳасини юритишда етиштирилиши бош мақсад қилиб олинган маҳсулот тури тушунилади.
Ёндош маҳсулот асосий экинлардан асосий маҳсулотлар билан бир вақтда олинади ва истеъмол хусусиятларига кўра асосий маҳсулотга ўхшаш маҳсулотдир.
Ёрдамчи маҳсулот - бу асосий маҳсулот билан бир вақтда олинадиган, аммо хусусиятига кўра иккинчи даражали маҳсулот.
Деҳқончиликда ҳар бир алоҳида қишлоқ хўжалик экинидан олинадиган маҳсулот тури калькуляция объекти ҳисобланади. Бир экиндан айни бир вақтда ҳар хил хусусиятдаги маҳсулот олиниши туфайли деҳқончилик маҳсулоти таннархини калькуляция қилишда бевосита ва билвосита усуллардан фойдаланилади. Чунончи, харажатларни маҳсулот таннархига бевосита ўтказиш усули бир экиндан фақат битта маҳсулот тури олинадиган ҳолларда фойдаланилади. Бунда бир бирликнинг таннархи мазкур экинни етиштиришга сарфланган жами харажатлар суммасини олинган маҳсулот миқдорига бўлиш орқали топилади. Айрим қишлоқ хўжалик экинларидан турли маҳсулотлар олинганда алоҳида маҳсулот турлари бирлиги таннархини аниқлашда жами харажатларни умумий бўлган белгиларидан бирининг миқдорий қийматига мутаносиб тақсимлаш усули қўлланилади.
Деҳқончилик маҳсулотлари таннархини ҳисоблаш хусусиятларини уларнинг айрим турлари бўйича кўриб чиқамиз.
Дон экинлари. Дон экинларини экиш ва йиғиштириш харажатлари (донни хирмонда тозалаш ва қуритиш харажатлари қўшилиб) дон, дон чиқитлари ва сомоннинг таннархини ташкил қилади. Дон ва дон чиқитларнинг таннархини аниқлаш учун, авваламбор, унга тегишли жами харажатларда сомоннинг белгиланган қиймати чегириб ташланади. Қолган харажатлар дон ва дон чиқитларининг таннархини ташкил этади. Доннинг таннархини аниқлаш учун дон чиқитлари (лабораторияда аниқланган доннинг миқдорига караб) соф донга айлантирилади. Сўнгра уларга тегишли жами харажатлар шартли дон миқдорига бўлиниб 1 центнер (ц) доннинг таннархи аниқланади. Юқоридаги тартибга кўра дон бўйича бир бирлик (1 ц) маҳсулотнинг ҳақиқий таннархи жорий ҳисоб регистрлари маълумотлари бўйича қуйидаги формула асосида ҳисоб-китоб қилинади: