Ix bob. Ionlashtiruvchi nurlanishlar va ularning xususiyatlari

Radiy (Ra) – yaltiroq, kumushrang metall, suv va havo (kislorod) bilan tezda reaksiyaga kirishib ketadi. Eritilgan xlorid, bromid, sulfid, iodid hamda bir qator erimaydigan (aralashmaydigan) birikmalari (karbonat, sulfid, oksalat) hosil qiladi. Radiyning barcha izotoplari radioaktiv hisoblanadi. Uning eng uzoq yashovchi izotopining yarim emirilish davri – 1620 yil. Toza radiy tuzi alfa-nurlanishini hosil qiladi. Radiyning emirilishidan hosil bo‘lgan radon (Rn)va Aktiniy (Ac) beta va gamma nurlanishlar manbai hisoblanadi. α-zarrachaning energiyasi yuqori bo‘lib 4,6-4,7 MeV. β-zarrachaniki ancha kichik  MeV. Radiyning radioaktivligi vulkan jinslarida va tuproq ostida o‘rtacha ~1,5 pKu/g atrofida (eng katta aktivligi 60 pKu/g). Aksariyat tuproqlarda solishtirma aktivlik 1 pKu/g ( % massa), ichimlik suvida ~1-6 pKu/g. Okean suvlarida-0,007 pKu/g. Inson organizmiga radiy asosan tuxum mahsulotlari – 91 pKu/g, kartoshka – 9,6 pKu/g, tovuq go‘shti – 15 pKu/g va baliq mahsulotlari- 3,4 nKi/g orqali kiradi.

Radionuklidning eng katta miqdori suyaklarda – 0,2 Bk/g va jigar va buyraklarda kamroq hamda mushak to‘qimalarida 1000 marta kam bo‘ladi.

•