Ix bob. Ionlashtiruvchi nurlanishlar va ularning xususiyatlari

10.3 Erning tabiiy radiatsion foni.

Tabiiy radiatsion fon nurlanishlarining o‘rtacha yoshi Erning yoshiga(4,5 10 )taqriban teng bo‘lgan tuproqda, suvda va havoda tarqalib ketgan radionuklidlar mahsulidir. Bunday radionuklidlarga Kaliy-40 (K⁴⁰), Uran-238 (U²³⁸), Toriy-232 (Th²³²), Radon-222 (Rn²¹⁹, Rn²²²), Radiy-226 (Ra²²⁶)larning emirilishidan hosil bo‘lgan mahsulotlar taaluqlidir.Bu radioizotoplarning yarim emirilish davrlari mos ravishda quyidagiga teng:

U²³⁸(yil), Th²³² (yil), Ra²²⁶ (yil), K⁴⁰ (yil). Bundan tashqari yarim emirilish davri juda katta Erda tarqalib ketgan izotoplar ham mavjud, bular qatoriga rubidiy (Rb⁸⁷ , yil), va samariy (yil) larni kiritish mumkin. Radiatsion fonning shakllanishida, ikkinchidan kosmik nurlanishlar tursa, uchinchidan – atmosferani yuqori qatlamlarida yuqori energiyali yadroviy zarrachalar oqimi bilan stratosfera gazlari o‘zaro ta’sirida hosil bo‘lgan qisqa yashovchi radionuklidlar hisoblanadi.

Ko‘plab tabiiy fonni hosil qiluvchi radionuklidlarning birlamchi manbai litosferani yuqori qatlami (granitlar, slans va qumlar) hisoblanadi [6].

Tabiiy radiatsion fonni hosil qiluvchi asosiy radionuklidlarning birlamchi manbalari.

3-jadval