Ызбекистон Республикаси Олий ва Ырта махсус Таълим Вазирлиги

Shisha (ionoselektiv membranali) elektrod. Shisha elektrod nazariyasini akademik B.P.Nikolskiy tomonidan ishlab chiqilgan. Shisha elektrodidagi shisha membrana vodorod ionning konsentratsiyasi har hil bo’lgan ikki eritmani bir- biridan ajratib turadi. Bu vaqtda elektrod sirtida potensial yuzaga keladi. Tekshirishlarning ko’rsatilishiga ko’ra shisha to’rsimon kremniy-kislorod

zanjirlaridan iborat bo’lib, oradagi bo’sh joylar ishqoriy metallarning kationlari bilan band (1-chizma).

• 
  kremniy
  
• 
  kislorod
  
• 
  kation
  

1. 
   chizma. Shishaning tuzilishi.
   

Bo’sh joylardagi kationlar turning tuzilishini buzmasdan qaytar ravishda almashinish reakciyasiga kirisha oladi. Vodorod selektiv shisha elektrodning sharsimon qismiga kumush xloridli elektrod joylashtiriladi va u 0,1 m HCI (ёki boshqa elektrolit) bilan to’ldiriladi. Bu tekshiriladigan eritmaga tushiriladigan yarim elementni tashkil etadi. Shisha elektrod potensiali shisha membrananing har ikkala tomonidagi eritmalar potensiallarining ayirmasiga tengdir.
Odatda ichki eritmaning potensiali doimiy bo’lganligi uchun bu ayirma elektrod tushirilgan eritmaning potensialiga teng bo’ladi va quyidagi formula bilan ifodalanadi.
E_sh.eэ =Const + 0,059 lg a_Н+ E_sh.eэ =Const - 0,059 рН
Ushbu formulalardan ko’rinib turibdiki, shisha elektrodi H⁺ - ionlariga nisbatan qayta ishlaydigan elektrod bo’lib, undan asosan eritmalarning pH -ini o’lchashda, vodorod ionlarining miqdori – H⁺ ni va shu kattaliklarga mos keladigan eritma potensialini o’lchashda foydalaniladi.
Ikkinchi tur elektrodlari - elektrod potensiali elektrodni hosil qiluvchi metall bilan kam eriydigan birikma hosil qiluvchi anionga nisbatan qaytar bo’lgan va potensiali tashqi eritmadagi boshqa ionlar konsentratsiyasiga boғliq bo’lmagan elektrodlardir.
Bu tur elektrodlar amaliёtda asosan solishtiruvchi elektrodlar sifatida ishlatiladi. Solishtiruvchi (taqqoslash) elektrodlarga misollar: Kalomel elektrodi - KE, kumush xloridli elektrodi-KXE (20-jadval ).