Ызбекистон Республикаси Олий ва Ырта махсус Таълим Вазирлиги

Ishni bajarish tartibi: Tortim usul bilan KNO₃ ning 5 ta standart
- -1 mol/l gacha bo’lgan eritmalari tayёrlanadi. Eritmaning ion kuchini doimiy saqlab turish uchun K₂SO₄ ning 1 m eritmasidan foydalaniladi.
Eritma tayёrlash tartibi: 10,10 g KNO₃ tuzi 1 litr K₂SO₄ ning 1 molyarli

eritmasida eritiladi va bunda
^СNO^
= 1 * 10^-1 mol/l bo’lgan eritma hosil bo’ladi.

3
Keyin bu eritmadan 5 ml pipetkada olib 50 ml o’lchov kolbasiga qo’yiladi. Eritmani kolbaning belgisigacha K₂SO₄ nig 1m.li eritmasi bilan suyultiriladi.

3
^СNO^
= 1 * 10^-2 mol/l eritma hosil bo’ladi va hokazo suyultirish usuli bilan

hamma eritmani tayёrlanadi. Eritmalarning ohirgisidan boshlab pNO₃ va E_x aniqlanadi. Olingan natijalarni jadvalga ёzib oriladi.

СNO , mol/l 3	1  10^-^5	1  10^-^4	1  10^-^3	1  10^-^2	1  10^-^1
pNO3
Ех,mV

3
Jadvaldagi natijalar asosida darajalash grafigi chizib, grafik yordamida

3
 _NO
- aniqlanadi (1-ishga qarang).
 _NO =

Noma`lum eritmadagi NO₃^- ni aniqlash.

Noma`lum eritma sifatida tarkibida NO₃^- ioni bo’lgan tuzlar, tarvuz, qovun, mevalarning sharbatlari ishlatiladi. Buning uchun aniq miqdorda shu
«namuna»lardan (o’qituvchi tomonidan beriladi) olinadi va 1m.li K₂SO₄ eritmasida eritiladi. Eritmadan 20-30 ml olib uning Eh qiymati o’lchanib, grafikdan NO₃^- ning miqdori topiladi.

2. - ish. Potensiometrik (kislota – asosli) titrlash.

Potensiometrik titrlash usuli bilan eritmadagi oksidlovchi, qaytaruvchi, asos va kislotalarning miqdori aniqlanadi. Ayniqsa, oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishda foydalaniladigan ko’pchilik eritmalarda kislota va asos (ishqor) larning miqdorini aniqlashga to’ғri keladi. Shu sababli dastlab eritmalardagi kislota ёki asos miqdorini aniqlash usuli bilan tanishib chiqamiz (5-chizma).



23

5. 
   chizma. Potensiometrik titrlash uchun qurilma.
   

1. 
   magnitli aralshtirgich; 2-yacheyka; 3-indikator elektrod; 4-byuretka; 5-kumush xloridli elektrodi; 6-pH-metr
   

Eritmadagi kuchsiz kislota va kuchsiz asos miqdorining potensiometrik titrlash usuli bilan aniqlash ham eritmadagi H⁺ va OH^- ionlari o’rtasida boradigan neytrallanish reakciyasiga asoslangan:

Н⁺ + ОН^- = Н₂О Н₃О⁺ + ОН^- = 2Н₂О
Reakciya natijasida eritmadagi H⁺ (H₃O^-) ionlari miqdori o’zgaradi. H⁺ - ioni qiymatining o’zgarishi esa E = 0,059 lg [H⁺] formulaga muvofiq eritmaga tushirilgan shisha elektrodning potensial o’zgarishiga olib keladi. Eritmada [H⁺] = [OH^-] bo’lganda elektrodlar sistemasida yuzaga keladigan potensiallar ayirmasi keskin o’zgaradi, ya`ni potensial sakrash ro’y beradi. Shu holat titrlashning ekvivalent nuqtasi Hisoblanadi.