Ызбекистон Республикаси Олий ва Ырта махсус Таълим Вазирлиги

IV Mavzu: AJRATISh VA KONSENTRLASh USULI.

Tayanch iboralar:

• 
  Analizning hromatografik usuli
  
• 
  Hromatografik analiz usulining sinflari.
  
• 
  Ajralish mehanizmiga ko’ra
  
• 
  Fazalarning agregat holatiga ko’ra
  
• 
  Bajarish tehnikasiga ko’ra
  
• 
  Qoғoz hromatografiyasi
  
• 
  Taqsimlanish koefficenti (R_f)
  
• 
  Rf ga ta`sir qiluvchi omillar
  
• 
  Ionalmashinish hromatografiyasi ionitlar
  
• 
  Ionitlarning generaciya va regeneraciyasi
  
• 
  Ion almashinish doimiyligi
  
• 
  Ionlarning almashinish hususiyatiga ta`sir qiluvchi omillar
  
• 
  Ionitning ion almashinish siғimi
  
• 
  Hromatografik usulning ishlatilishi
  
• 
  Hromatografik usulning afzalliklari
  
• 
  Ekstrakciya
  
• 
  Taqsimlanish koefficienti
  
• 
  Taqsimlanish doimiyligi
  
• 
  Ajralib chiqish darajasi
  
• 
  Ekstrakciya usulining ishlatilishi
  
• 
  Ekstrakciya usulining afzalligi
  
• 
  Asosiy ekstragentlar
  

Murakkab aralashmalarni analiz qilishda har bir modda (ion) lar uchun o’ziga hos analitik reakciyalar kam. Shuning uchun moddaning sifat va miqdor tarkibini aniqlash maqsadida, aralashma oldin alohida komponentlarga ajratiladi. Ayrim vaqtlarda aniqlanaёtgan modda (komponent) ning miqdori analiz qilinadigan eritmada aniqlanish oraliғiga nisbatan ancha kam bo’ladi. Bunday vaqtda analizni boshlashdan oldin koncentrlash (boyitish) amalga oshiriladi.
Ajratish va koncentrlash amalda ko’pincha birgalikda olib boriladi. Ko’pgina ajratish va koncentrlash usullari moddalarning ikki faza orasida taqsimlanishiga asoslangan.
Ajratish usuli ikki fazani fizikaviy tabiatiga, taqsimlanish bosqichiga qarab turkumlanishi mumkin.
Agar bir bosqichda taqsimlanish bo’lsa, statik: ko’p bosqichda taqsimlanish bo’lsa, dinamik ёki hromatografik usul deyiladi.
Fazalar agregat holatiga ko’ra: gaz (g), suyuq (c) ёki qattiq (q) taqsimlanishga bo’lish mumkin. Ikki faza orasida taqsimlansa fazalar qisqa qilib shunday belgilanadi: G-C, G-Q, C-C, C-Q.
Ajralish jarayoni mehanizmiga ko’ra: kimyoviy (qayta cho’ktirish), fizik- kimyoviy (ekstrakciya, hromatografiya, elektrokimyoviy va boshqa usullar) va fizikaviy (buғlanish, suyuєlanish oraliғi (zonnaya plavka), kristallash va boshqalar) kabilarga bo’linadi.

1.