Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Qo’shimcha dasturiy majmualar – turli kompaniyalar tomonidan ishlab chiqarilgan hamda yuqorida keltirilgan dasturiy majmualar safini boyituvchi vositalar bo’lib, ularga quyidagilarni misol qilib keltirish mumkin:
 Smart Suite majmuasi (Lotus kompaniyasi mahsuloti);
 Word Perfect Office majmuasi (Corel kompaniyasi mahsuloti);
 Pecture-It – grafik dasturlar majmuasi;
 Microsift Money – uy buxgalteriyasi dasturlari majmuasi.

1-amaliy ish

Mavzu: Kompyuterni elektr tarmoq manbaiga ulash. Uzluksiz ta’minot manbalarining tiplari va ishlash printsiplari.


Ishdan maqsad: Kompyuterni elektr tarmoq manbaiga ulash. Tarmoq filtrlari va uzluksiz ta’minot manbalari orqali ulashni o’rganish. Uzluksiz ta’minot manbalarining tiplari va ishlash printsiplarini amalda qo’llash.

1. 
   Nazariy qism.
   

Kompyuterni elektr tarmog’iga ulash

Kompyuterni ishonchli va beto’xtov ishlashi uchun uni turli xil kutilmagan tasodiflardan himoya qiluvchi, uning elektr tarmog’idan ta’minlanishini maxsus tizimini ko’zda tutish kerak. Bu kutilmagan tasodiflar, birinchi navbatda elektr ta’minoti parametrlarini standartdan turlicha chetga og’ishlaridir.
Texnik nuqtai nazardan, bu:
• kuchlanishning yo’qolib qolishi (blackout) — shubxasiz, barcha kompyuterlardan foydalanuvchilar xatto kuchlanishning qisqa vaqtli yo’qolib qolishidan, shakllanishiga bir necha soatlab ish vaqti sarflangan asosiy xotiradagi ma’lumotlarni yo’qolishidan ma’naviy iztirob chekkanlar;
• kuchlanishning o’tirib qolishi (brounout) — bir vaqtning o’zida bir nechta quvvatli elektr energiyasi iste’molchilarining ulanishi bilan kelib chiqqan kuchlanish amplitudasining juda qisqa vaqtga nominaldan pastga tushib ketishi;
• kuchlanishning sakrashlari (strike) — elektr energiyasining quvvatli iste’molchilari ulanganda va o’zilganda, statik razryadlar va yashin urishlar bilan ham va elektr tarmog’idagi o’tkinchi jarayonlar bilan ham chiqariluvchi, amplitudasi bir necha ming voltlargacha etadigan kuchlanishning qisqa vaqt oshib ketishi;
• elektromagnit halaqitlar (electromagnetic interference) — turli xil jixozlarning ishlashidan kelib chiqadigan induktiv yoki galvanik oshib ketishlar natijasida kuchlanish shaklining sinusoidal shakldan og’ishi;

• chastotaning og’ishi (frequency deviation) — kuchlanish manbai chastotasining doimiy emasligidan kelib chiqadi.
Bu barcha og’ishlar, odam uchun deyarli kuchlanishni to’liq yo’qolib qolishidan tashqari sezilmaydi, lekin kompyuter ishini buzishi mumkin. Baholashlarga qaraganda, ShK ishlashidagi 75 % tushuntirib bo’lmaydigan buzulishlar (osilib qolishlar, dasturlar ishlashidagi uzulishlar, xotiraga murojaat qilishdagi xatoliklar) past sifatli elektr ta’minoti sababli kelib chiqadi.
Shuning uchun kompyuterni hech bo’lmaganda kerakmas ruxiy zarbalardan saqlash uchun ham elektr tarmog’ining ko’ngilsiz ta’sirlaridan himoya qilish maqsadga muvofiqdir.
Kompyuterni elektr ta’minoti qurilmasining ushbu ikki tipini ishlatishni tavsiya etish mumkin:
• tarmoqli filtrlar;
• uzluksiz ta’minot manbalari;
Tarmoq filtrlari (masalan, Pilot tipidagi) kompyuterlar elektr ta’minoti zanjirlarini va boshqa elektron apparaturani kuchlanish sakrashlaridan va elektromagnit xalaqitlardan himoya qilish uchun mo’ljallangan.