Ызбекистон республикаси олий ва ырта

6.1-жадвал

Сотув бозорларини бахолаш

№	Кўрсаткичлар	Корхонага энг яқин шахар ёки ахоли пункти	100 км масофадаги ахоли пунктлари	100 кмдан узоқдаги бозорлар
1	Талаб даражаси
2	Талабни қониқтириш даражаси
3	Рақобат даражаси
4	Махсулотни харид қилишга тайёр истеъмолчилар салмо\и

6.2-жадвал

Рақобатчиларни бахолаш ва тахлил қилиш

№	Рақобатчилар тавсифномаси	Асосий рақобатчилар
		Биринчи	Иккинчи
1	Сотув хажми, натурал кўрсаткичлар
2	Бозорда эгаллаган улуши, %
3	Нарх даражаси
4	Молиявий холат (рентабеллик)
5	Технологиялар даражаси
6	Махсулдот сифати
7	Реклама харажатлари
8	Ташқи кўринишнинг жозибадорлиги
9	Корхона фаолият кўрсатаётган вақт, йил

6.3. Корхонани бахолаш

Корхона тў\рисидаги ахборот инвесторлар корхонанинг ишончлилиги, унинг бозордаги холати барқарорлигига ишонч хосил қилишлари учун иложи борича тўлиқ бўлиши лозим. Корхонани тавсифлаш унинг чратилиш тарихи, ташкилий-хуқуқий шакли, давлат идоарларида рўйхатдан ўтиши, хўжалик алоқалари, энг йирик фойдали лойихалари, мнежмент самарадорлиги хақидаги маълумотлар ва бошқаларни қамраб олиши лозим.

Корхона тавсифномаси қуйидаги саволларга тўлиқ жавоб бериши зарур:

• 
  корхона тарихи, ўтган давр мобайнида унинг ривожланиши;
  
• 
  корхонанинг асосий эгалари рўйхати, улардан хар бирининг корхонанинг асос топиши ва фаолият кўрсатишидаги роли;
  
• 
  корхона ривожланишига таъсир кўрсатган ходисалар;
  
• 
  корхонанинг ташкилий тузилмаси ва ходимлар хақидаги маълумотлар;
  
• 
  махсулотни сотишда тарихий ва жорий тенденциялар;
  
• 
  сўнгги уч йил мобайнида корхонанинг техник-иқтисодий ва моляивий кўрсаткичлари;
  
• 
  корхонанинг асосий ютуқ ва устунликлари;
  
• 
  сотув хажми динамикаси;
  
• 
  корхонанинг бозордаги улуши ва унинг тенденциялари;
  
• 
  корхона рекламаси ва реклама имкониятларидан фойдаланиш даражаси;
  
• 
  корхонанинг ташкилий-хуқуқий даражаси;
  
• 
  корхона харажатлари;
  
• 
  моляивий-хўжалик фаолиятида корхона олдида вужудга келувчи муаммолар;
  
• 
  корхонанинг кучли ва заиф томонларини бахолаш (махсулот ёки хизмат сифтаи, сотув имкониятлари, ишлаб чиқариш харажатлари даражаси, ходимлар малакаси ва тажрибаси, технологиялар даражаси, материаллар ва бутловчи қисмларни етказиб бериш шароилари, менежмент даражаси).
  

Корхона ва унинг рақобатчиларининг кучли ва заиф томонларини бахолаш ва тахлил қилишни жадвал кўринишида акс эттириш мумкин (6.3-жадвал).

6.3-жадвал

Корхона ва унинг рақобатчиларининг
кучли ва заиф томонлари тахлили

Корхонани тавсифловчи омиллар	Устунлик	Камчилик	бахо
Корхона менежменти тадбиркорлик маданияти ва фалсафаси мақсадлар ва стра­тегиялар ходимларни ра\батлантирши тизими	.
Ишлаб чиқариш асбоб-ускуналар ишлаб чиқариш линияларининг мослашувчанлиги ишлаб чиқаришни ривожланиш ва бошқариш сифати
Илмий тадқиқотва лойихалар интенсивлик ва натижалар ноу-хау янги ахборот технологияларидан фойдаланиш		.
Маркетинг сотувни ташкил қилиш сотув филиалларини жойлаштириш энг мухим махсулот турларининг «хаётийлик цикли» босқичи
Кадрлар ёш таркиби маълумот даражаси ходимлар малкаси ва уларнинг мехнатини ра\батлантириш
Молия ўз капитали салмо\и (капитал ва захиралар) молиявий холат даражаси кредит олиш имкониятлари

Мазкур лойиханинг мақсади «Star» компьютер клубини яратишнинг иқтисодий самарадорлигини асослаб беришдир.
Корхоналар ташкилий-хуқуқий шаклларининг барча афзаллик ва камчиликларини хисобга олган холда ушбу лойиха учун энг мақбули – масъулияти чекланган жамият (МЧЖ) танлаб олинди.
Масъулияти чекланган жамият (МЧЖ) бир ёки бир неча шахс таомнидан таъсис этилиб, низом капитали таъсис хужжатларига асосан белгиланган хажмлар бўйича улушларга бўлинади. МЧЖ қатнашчилари унинг мажбуриятлари учун жавоб бермайди ва ўзлари киритган мабла\ хажмида жамият фаолияти билан бо\лиқ рискка учрайди.
Масъулияти чекланган жамиятининг фирма номида жамият номи ва «масъулияти чекланган» сўзлари бўлиши керак. МЧЖ қатнашчилари сони қонунда белгилаб қўйилгандан ошмаслиги лозим.
Таъсисчилар томонидан имзоланган таъсис шартномаси ва низом жамиятнинг таъсис хужжатлари хисобланади.
МЧЖнинг низом капитали қатнашчилар мабла\идан ташкил топади ва кредиторлар манфаатларини кафолатловчи жамият мулкининг минимал хажмини белгилаб беради. Низом капитали миқдори қонунда белгилангандан кам бўлмаслиги лозим.
МЧЖнинг олий органи барча иштиркочиларнинг умумий мажлиси хисобланади. Жамият кўнгилли равишда тугатилиши ёки барча қатнашчиларнинг бир овозда қабул қилинган қарорига асосан махсус жамиятга ёки ишлаб чиқариш кооперативига айлантирилши мумкин.
Масъулияти чекланган жамияти қуйидаги мажбуриятларга эга:

• 
  капиталларни бирлаштиришнинг туралридан бири бўлиб,барча аъзоларнинг жамият ишларида хахсан игтирок этишини талаб қилмайди;
  
• 
  жамиятнинг низом капитали иштирокчилар улушига бўлинади хамда улар жамият қарзлари учун жавобгар бўлмайди;
  
• 
  низом капитали қонунда белгилаб қўйилган миқдордан кам бўлмаслиги лозим.
  

МЧЖ устунликлари:

• 
  катта миқдорда мабла\ларни тезлик билан тўплаш имконияти;
  
• 
  МЧЖ бир шахс томонидан ташкил этилиши мумкин;
  
• 
  жамият аъзолари жамиятнинг мажбуритлари учун чекланган жавобгарликка эга бўлади.
  

МЧЖ камчиликлари:

• 
  низом капитали қонунда белгиланган миқдордан кам бўлмаслиги лозим;
  
• 
  МЧЖ кредиторлар учун жозибадорлиги кам, чунки жамият аъзолари жамиятнинг мажбуритлари учун чекланган жавобгарликка эга бўлади.
  

МЧЖ низом капитали корхона мабла\ларининг умумий пул бахосини ифодалайди. Бу кўрсаткич фирманинг имиджи хақида, унинг тадбиркорлик фаолияти кенглиги хақида далолат беради.
МЧЖ низом капитали миқдори таъсис хужжатлари рўйхатдан ўтказиш учун тақдим этилган пайтда 1600 евродан кам бўлмаслиги лозим.
Бошлан\ич низом капитали таъсисчилар мабла\лари хисобига шакллантирилади. Таъсисчилар таркиби вауларнинг пай улушлари қуйидаги жавдалда келтирилган.